Het effect van meditatie is even groot als dat van antidepressiva. Zo kopten een aantal Vlaamse media de afgelopen week. Klopt dat wel?
Mindfulness is hip en het levert een goede beoefenaar zelfs heel wat op. Hoewel de exacte werking nog niet bekend is, suggereert een kleine rits aan wetenschappelijk onderzoek dat je van meditatie beter slaapt, minder stress hebt, creatiever wordt...
Maar meditatie in plaats van medicatie, zou het?
Een onderzoek uit 2015 doet inderdaad vermoeden dat meditatie tamelijk gelijk opgaat met antidepressiva. Althans, bij patiënten met een lange geschiedenis van depressie die een training mindfulness kregen in combinatie met klassieke therapie. Het gaat om een Brits onderzoek met ruim 400 volwassenen. In hun leven maakten zij al minstens drie zware depressies mee. De kans op een terugval is dan zo’n 80 procent. De helft van de vrijwilligers kreeg antidepressiva en de andere helft volgde een 8-weekse training mindfulness in combinatie met klassieke cognitieve gedragstherapie, ofwel Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT). Eenenzeventig procent van de deelnemers uit de tweede groep stopte met de antidepressiva die ze voor het onderzoek al slikten.
Terugval
De deelnemers werden gevolgd voor twee jaar. De proefpersonen uit de MBCT-groep hadden net iets minder kans om in die twee jaar opnieuw depressief te worden. Van de MBCT-groep viel 44 procent terug in een depressie en van de medicatiegroep 47 procent. Antidepressiva en MBCT zijn even effectief in het al dan niet voorkomen van een terugval bij patiënten met een hoge kans om opnieuw depressief te worden, concluderen de wetenschappers in The Lancet.
Professor Klinische Psychologie en depressie-expert Pim Cuijpers (Vrije Universiteit Amsterdam) vindt niet dat deze studie voldoende bewijs levert. ‘We kunnen zeker niet stellen dat meditatie net zo goed werkt als antidepressiva. Het onderzoek gaat ten eerste alleen over de terugval van een depressie. Niet over de behandeling van een depressie op het moment dat die gaande is. Ten tweede zorgt cognitieve gedragstherapie, zonder de combinatie met mindfulness, ook voor minder kans op een terugval. Zo blijkt uit onderzoek. We weten niet of de mindfulness in het Britse onderzoek voor het resultaat zorgde, of de klassieke therapie. Of mindfulness dus echt nodig was voor het resultaat, is onduidelijk’, stelt Cuijpers. ‘Bovendien zijn er verder nog nauwelijks onderzoeken geweest die mindfulness direct vergelijken met antidepressiva. Meditatie en antidepressiva zijn, met de kennis van nu, niet even effectief.’
Kies je behandeling
Martin van Boxtel, universitair hoofddocent Psychiatrie en Neuropsychologie (Universiteit Maastricht) is positief. ‘Meditatie is net zo doeltreffend als antidepressiva in het tegenhouden van een nieuwe depressieve episode. Dat bewijst het Britse onderzoek uit 2015 wel degelijk’, meent hij. ‘Niet voor iedereen natuurlijk, maar voor een deel van de patiënten kan mindfulness even goed werken, of misschien zelf beter. In de psychiatrie moeten we daar ons voordeel mee doen. Patiënten kiezen de behandeling waarvan ze denken dat die het beste past. Het nadeel van medicijnen is dat ze veel bijwerkingen hebben. Bovendien is het gebruik ervan lastig af te bouwen. Als je stopt met de medicatie, voelen patiënten zich ook vaak weer slechter.’ Van Boxtel waarschuwt wel: ‘Alleen de specifieke 8-weekse training MBCT uit het onderzoek is doeltreffend. Daar leer je van een trainer hoe je mediteert. Mindfulness is ook een hype en het is gevaarlijk om alle meditatiemethoden op één hoop te gooien. Neem nu al die apps. Geen idee of die hulp bieden bij een depressie.’
Cuijpers: ‘MBGT vermindert inderdaad de kans op terugval, dat is zeker positief. Patiënten met een depressie moeten goed behandeld worden. Zowel als het gaat om medicatie, maar ook zeker goede therapie. Dat heeft bewezen langdurige effecten’, zegt Cuijpers. ‘Maar of mediteren naast reguliere behandelingen er een schepje bovenop doet? Er is nu in ieder geval nog geen onderzoek dat die stelling ondersteunt.’
Conclusie
Meditatie in combinatie met cognitieve gedragstherapie vermindert de kans op een terugval bij patiënten met een depressie-geschiedenis. Tenminste als je de juiste meditatiemethode toepast: een 8-weekse training. Antidepressiva zorgt voor een vergelijkbare vermindering. Naar de directe behandeling van een depressie met meditatie en zonder de combinatie met klassieke therapie is nog te weinig onderzoek gedaan.
