Hoewel vrouwen vaker een zelfmoordpoging doen, sterven meer mannen door zelfdoding. Hoe komt dat?
Wereldwijd beroven bijna 800.000 mensen zichzelf elk jaar van het leven.Tegenover elke tien vrouwen staan gemiddeld achttien overleden mannen. In Vlaanderen ligt die verhouding bij tien vrouwen tegenover vijfentwintig mannen, in Nederland bij tien vrouwen voor twintig mannen. Vrouwen overleven hun suïcidepogingen vaker.
Kiezen mannen eerder voor drastische manieren, zoals een vuurwapen, die een gewisse dood betekenen? In veel Europese landen, zoals Duitsland en België blijkt die verklaring echter niet te kloppen, want zowel mannen als vrouwen gebruiken hier vaker ‘harde’ methodes als verstikking, wurging, ophanging en vergiftiging.Verschillende teams van wetenschappers doen nu onderzoek naar andere factoren die daarbij een rol kunnen spelen.
Echte mannen huilen niet
Wetenschappers zoeken een verklaring bij de traditionele genderrollen. Mannen leren al vroeg dat ze hun problemen zelf moeten oplossen, waarbij praten over angst en lijden als zwakte geldt. “We zien ook dat jongens en mannen minder vaak het advies van een huisarts, psychiater of psychotherapeut vragen”, zegt Isabella Heuser, hoofd Psychiatrie en Psychotherapie aan het universitair ziekenhuis Charité in Berlijn.
In België en Nederland is zelfmoord de eerste doodsoorzaak bij jongeren.
Bovendien steken psychische problemen vaak al op jeugdige leeftijd de kop op. Tot één jongere op de vijf krijgt met een psychisch probleem te maken, volgens gegeven van de Wereldgezondheidsorganisatie ontwikkelt de helft van hen zelfs al symptomen voor zijn of haar veertiende verjaardag. Als jongens al vroeg de boodschap krijgen dat ze maar beter over hun problemen zwijgen, ontstaat een gevaarlijke cocktail. Wereldwijd is zelfdoding bij jongeren tussen 15 en 29 jaar de op één na belangrijkste doodsoorzaak. In België en Nederland is het bij jongeren zelfs de eerste doodsoorzaak. En ook hier liggen de cijfers voor mannen overal het hoogst.
Carol Choo (James Cook University in Singapore) onderzocht of het aankondigen van zelfdoding invloed heeft op de afloop van een poging. Uit haar studie bleek dat dat mannen vaker maatregelen nemen om niet op tijd gevonden te worden, terwijl vrouwen eerder een bijzonder levensbedreigende poging hadden ondernomen, toen ze hun plan hadden aangekondigd.
Vrouwen luchten hun hart, mannen zoeken afleiding
Meestal gaan zelfmoordgedachten gepaard met zwaar psychisch leed. Wie depressief is, een bipolaire stoornis heeft of schizofrenie, loopt bijzonder veel gevaar.
Santiago Ariste (Universtitat Rovira i Virgili in Tarragona, Spanje) onderzocht hoe jonge mensen omgaan met een depressie. Daarvoor deelden ze 105 proefpersonen tussen 17 en 21 jaar in drie groepen: mensen met een eerdere diagnose depressie, jonge mensen die naar eigen zeggen depressieve symptomen hadden en een controlegroep. Daarna vroeg hij hen op welke manier ze steun vonden in hun sociale omgeving. Het resultaat: jonge vrouwen en jonge mannen hadden fundamenteel verschillende strategieën om met pijn en wanhoop om te gaan.
Depressieve jongemannen spraken vooral af met vrienden om hun problemen te vergeten, plezier te maken of te feesten. Zo bouwden ze hun emotionele last af. Dat zou hen ook de kans geven, meenden ze, om zich later met hun problemen bezig te houden. Jonge vrouwen zochten vrienden op om hun problemen te analyseren, en begonnen ook allerlei oplossingen te bedenken. Veel mannen die hun hart luchtten tegenover anderen, voelden dat aan als controleverlies over zichzelf. Bij vrouwen werd het omgekeerde vastgesteld: zij vonden de open gesprekken juist een noodzakelijke stap om de controle over zichzelf terug te winnen. Het praten hielp hen bovendien bij de verwerking van psychische problemen.
Nood aan rolmodellen voor jongens
'Jongemannen moeten de boodschap krijgen dat het zeer verstandig en absoluut ook mannelijk is om hulp te zoeken' Isabella Heuser, hoofd Psychiatrie en Psychotherapie aan het universitair ziekenhuis Charité in Berlijn.
Tot op vandaag groeien nog veel jongens op met de illusie dat hulp of steun zoeken een teken van zwakte is of van een gebrek aan mannelijkheid. Heuser ziet maar één manier om daarin verandering te brengen: de aanwezigheid van rolmodellen voor jongens die een ander beeld van mannelijkheid voorspiegelen. Sporttrainers zouden hiervoor bijvoorbeeld heel geschikt zijn, zegt ze. "Jongemannen moeten de boodschap krijgen dat het zeer verstandig en absoluut ook mannelijk is om hulp te zoeken als ze vastzitten”, zegt Heuser. Want uiteindelijk is dat een manier om hun verantwoordelijkheid op te nemen. “Op dat vlak hebben ze nog wel wat van meisjes te leren.”
Wie vragen heeft over zelfdoding, kan in België terecht op het gratis nummer 1813 en www.zelfmoord1813.be.
In Nederland kan praten over zelfdoding bij de landelijke hulplijn 113 Zelfmoordpreventie. Telefoon 0900-0113 of 113.nl.
De nieuwe Psyche&Brein ligt vanaf 2 oktober in de winkel. Daarin kun je nog veel meer lezen over zelfmoord bij mannen, vrouwen én transgenders, over wurgspelletjes bij jongeren en de verschillende factoren die zelfmoordneigingen kunnen veroorzaken.
