Migraine is een miskende en onderschatte aandoening. Zelfs dokters weten er niet altijd het fijne van, met verkeerde diagnoses en medicatie als gevolg – tot zelfs volstrekt nutteloze operaties. 'Je moet je persoonlijke triggers leren herkennen die je migraine uitlokken', zegt neuroloog Anneke Govaerts.
Elke dag krijgt Govaerts patiënten over de vloer die hulp zoeken voor zware hoofdpijn. Bijna altijd blijkt dat ze migraine hebben, ook al waren ze zelf overtuigd van niet. Govaerts’ collega’s Adinda De Pauw en Annick Verstappen hadden dezelfde ervaring. Daarom besloten ze samen een boek te schrijven over wat migraine precies is en wat je er zelf aan kunt doen. Je kunt migraine moeilijk aanpakken als je niet begrijpt welk mechanisme er in je lichaam aan het werk is, schrijven ze. 'Dan dreigt het gevaar dat je net als een wielertoerist je ketting smeert omdat je de berg moeilijk op raakt, terwijl het eigenlijk je remblokje is dat sleept.'
Anneke Govaerts studeerde geneeskunde aan de KU Leuven. Tijdens haar assistentenjaren geraakte ze geboeid door hoofdpijn en vertigo en werkte ze een jaar in een slaapcentrum in Chicago. Ze is diensthoofd Neurologie in het Regionaal Ziekenhuis Heilig Hart in Tienen en is consulent bij de Zorggroep Alexianen in Tienen. Samen met neurologen Adinda De Pauw van het AZ Damiaan in Oostende en Annick Verstappen van de GZA ziekenhuizen in Antwerpen schreef ze het boek Migraine.
Wanneer noem je hoofdpijn migraine? Er geldt een aantal criteria. Een aanval duurt zonder behandeling minstens vier uur, en kan tot drie dagen aanslepen. De matige tot ernstige hoofdpijn is bonzend of hamerend, zit aan een kant van het hoofd en wordt erger als je beweegt. Tijdens de aanval ben je misselijk, moet je braken of ben je overgevoelig voor licht of geluid. En dat allemaal heb je minstens vijf keer ervaren.
Is migraine aangeboren?
‘De hersenen van migrainepatiënten zijn door een onderliggende stoornis erg waakzaam voor prikkels. Normaal gezien ‘beslissen’ je hersenen na een herhaalde blootstelling aan dezelfde, ongevaarlijke, prikkel dat ze er niet meer zo intens op moeten reageren. Het brein van migrainepatiënten went niet aan die prikkel en blijft erop reageren. Daardoor raakt het overprikkeld.’
‘Die aanleg is inderdaad aangeboren. Vandaar dat migraine heel vaak ook bij familieleden voorkomt. Maar het is niet omdat je met die gevoeligheid bent geboren, dat je ook altijd migraine krijgt. Of dat het altijd even erg zal zijn als wat familieleden ervaren.’
‘Daarnaast zijn er zijn inderdaad patiënten die nauwelijks last hadden van hoofdpijn, maar na een ongeval plots migraine krijgen. Soms kan het ongeval zelf de oorzaak zijn voor het ontstaan van de posttraumatische migraine, vaak is het de laatste druppel. Het trauma zorgt ervoor dat ze sneller aan de drempel van overprikkeling geraken en nu wel migraine krijgen.’
Bij een op de vier patiënten zijn de symptomen soms zo erg dat ze op een spoedafdeling van het ziekenhuis terechtkomen. Toch wordt migraine nog vaak afgedaan als een beetje hoofdpijn. Hoe komt dat?
‘Iedereen heeft al eens hoofdpijn gehad en velen menen daardoor te weten hoe migraine aanvoelt. Ze minimaliseren de aandoening en dat is heel frustrerend voor migrainelijders. De pijn is vaak niet zichtbaar. Op dagen dat ze geen migraine hebben, lijkt alles immers heel normaal. Een lichte aanval verbijten patiënten vaak, en bij een zware aanval trekken ze zich helemaal terug. Daarom weten veel mensen niet hoe ziek je van een aanval kunt zijn.’
‘Daarbij komt nog dat migraine vroeger bekend stond als hysterie, een psychisch probleem waar vooral vrouwen last van hadden. Daardoor wordt het ook nu nog vaak onder de mat geveegd als een ‘vrouwenkwaaltje’.’
Migraine bestaat uit meer dan hoofdpijn. Een aanval kent een aanloop. Hoe ziet die eruit?
‘Mijn patiënten schrikken vaak als ik beschrijf wat ze voelen voor hun hoofdpijn begint: een soort van globale vermoeidheid, wazig worden in het hoofd, geeuwen, een soort misselijkheid die over lijkt te gaan door iets te eten, een onverklaard koudegevoel, soms zelfs veel plassen. Ze hadden zelf nog niet het verband gelegd tussen die kenmerken en de aanval en beseffen niet dat het allemaal deel uitmaakt van migraine. Ze denken dat migraine alleen het toppunt is: de zware hoofdpijn al dan niet in combinatie met braken. Sommigen hebben zo’n slecht inzicht in hun ziektebeeld dat ze die kenmerken niet eens opmerken, tot ik ze benoem.’
‘Je eigen kenmerken leren herkennen is belangrijk, want pas dan kun je beginnen aanvoelen dat je een aanval zult krijgen als je nu dat glas wijn drinkt of te laat gaat slapen. Of dat een pilletje en in bed kruipen zal voorkomen dat de aanval zich volledig doorzet. Hoe sneller je je eigen kenmerken leert herkennen, hoe sneller je enige controle krijgt over je aanvallen.’
Hoe kun je een migraineaanval vermijden?
‘Iedereen wordt geboren met een drempel, die te vergelijken is met een emmer. Als je gevoelig bent voor migraine, dan heb je een lage drempel of kleine emmer. Hoe meer je wordt blootgesteld aan triggers die migraine uitlokken, hoe sneller je emmer overloopt en je ook effectief migraine krijgt. Je kunt proberen om je emmer groter te maken. Dat lukt bijvoorbeeld door te sporten of relaxatietherapie te volgen. Uit onderzoek blijkt dat wekelijks tweeënhalf uur sporten helpt om je drempel voor migraine te verhogen. Lichaamsbeweging verbetert ook je slaapkwaliteit en je emotioneel welbevinden, wat je drempel nog verder verhoogt. Dat sporten migraine veroorzaakt, is dus een mythe. Tenzij je echt heel diep gaat, te laat gaat sporten of te weinig hebt gedronken. En sporten als een migraine-aanval al begonnen is, zal die ook erger maken. Je drempel verhogen kan ook door de juiste preventieve medicatie. Soms kan je niet anders en dat is geen schande.’
‘Daarnaast kan je je persoonlijke triggers leren kennen en vermijden. Natuurlijk moet je ook eens kunnen ‘zondigen’. Het moet leefbaar blijven. Een combinatie van beide werkt het best om het juiste evenwicht te bereiken. Het mag overigens nooit de bedoeling zijn patiënten de schuld in de schoenen te schuiven van een aanval omdat ze eens te laat zijn gaan slapen of alcohol hebben gedronken.’
