Op hetzelfde moment televisiekijken, sms’en en instagrammen ondermijnt de aandachtsspanne.
Het menselijke brein ontwikkelde zich honderdduizenden jaren geleden en is al die tijd nauwelijks veranderd. Het is van nature afgestemd op analoge informatie – input die we moesten kunnen verwerken tijdens de jacht of bij het zoeken naar wilde planten als voedsel. Tegenwoordig kwellen we ons eeuwenoude denkorgaan met een dagelijkse stortvloed aan digitale informatie. Vele wetenschappers zijn van mening dat die continue informatiestroom aanhoudende en zorgwekkende effecten kan hebben.
Een recent gepubliceerd onderzoek in het vakblad Nature lijkt die effecten te bevestigen. Het onderzoek suggereert dat multitasken met verschillende vormen van digitale media – tv-kijken, sms’en of instagrammen – de aandachtsspanne bij jongvolwassenen kan ondergraven. Ze zouden het moeilijker krijgen om zich later specifieke situaties of ervaringen te herinneren.
Meer media, minder aandacht?
De auteurs van de nieuwe paper deden tests bij 80 jongvolwassenen tussen de 18 en 26 jaar oud. De proefpersonen kregen op een computer afbeeldingen van objecten te zien en moesten onder meer aangeven hoe aangenaam ze die vonden. Na een pauze van 10 minuten kregen de deelnemers opnieuw een reeks objecten te zien en werd hun gevraagd of ze de afbeelding al gezien hadden in de vorige reeks of nog niet.
Tijdens de tests maten de onderzoekers de hersenactiviteit en volgden ze de oogbewegingen van de deelnemers. Aan de hand van de resultaten konden de onderzoekers nagaan hoe vaak de aandacht van de deelnemers verslapte. Vervolgens vergeleken ze hun bevindingen met de resultaten van een enquête die de proefpersonen eerder hadden ingevuld, waarin ze moesten aangeven hoe dikwijls ze multitasken en hoe vaak ze merken dat hun gedachten afdwalen.
De onderzoekers stelden een verband vast tussen frequent multitasken enerzijds en meer aandachtsverlies en een kleinere pupil anderzijds – een bekende indicatie van verminderde aandacht. Ze konden een verminderde aandacht net voordat proefpersonen zich iets probeerden te herinneren linken aan het vergeten van vorige afbeeldingen en aan verzwakte hersensignalen die geassocieerd worden met het episodische geheugen – herinneringen aan specifieke gebeurtenissen.
Eerder onderzoek wees al op een link tussen multitasken en een slechter episodisch geheugen. De nieuwe bevindingen geven een indicatie waarom dat mogelijk zo is. ‘We hebben bewijs gevonden dat het vermogen om de aandacht vast te houden het
verband kan verklaren tussen frequent multitasken en een verzwakt geheugen’, zegt Kevin Madore, postdoc psychologie aan Stanford University en hoofdauteur van de paper. ‘Personen die vaker multitasken hebben mogelijk een zwakker geheugen omdat ze makkelijk afgeleid zijn.’
‘Dit is een indrukwekkend onderzoek’, reageert Daphne Bavelier, psycholoog aan de Universiteit van Genève, die niet betrokken was bij het onderzoek. ‘Het identificeert een bron van interindividuele variabiliteit bij het herinneren van informatie’. Psycholoog Daniel L. Schacter (Harvard University, niet betrokken bij het onderzoek) voegt daaraan toe: ‘Deze bevindingen zijn nieuw. Ze vertellen ons iets belangrijks over de relatie tussen aandacht en het geheugen, maar ook over hun link met ons dagelijks gedrag.’
Aandachtig omgaan met aandacht
De bevindingen tonen nog niet aan dat multitasken leidt tot verminderde aandacht of dat mensen met een korte aandachtsspanne en een zwak geheugen gevoeliger zijn voor digitale afleiding. In de bevindingen wordt ook niet geïmpliceerd dat een specifieke mediabron nadelig zou zijn voor het brein. Bavelier toonde zelfs aan dat actiegames veel potentieel hebben om hersenfunctie te verbeteren.
Madore en zijn collega’s, onder wie Anthony Wagner, coauteur van de paper en psycholoog aan Stanford University, hopen dat verder onderzoek de leemtes tussen de verbanden kan opvullen. De onderzoekers willen zich richten op manieren om de aandacht en het geheugen te verbeteren bij mensen die vatbaar zijn voor afleiding.
Zeker nu de winter en de pandemie iedereen binnenshuis houdt, vindt Madore het belangrijk dat we bedachtzaam omgaan met media. Dat kan door minder te multitasken tijdens lessen of zoomgesprekken, of door niet eindeloos te scrollen door onze Facebook-tijdlijn terwijl we naar The Queen’s Gambit kijken.
Dit artikel verscheen eerder in Scientific American.
Vertaling: Romy Corvers
