Beatrice Rammstedt volgt de levensloop van zo’n 7.000 Duitse stellen. Uit haar analyse blijkt dat liefdesrelaties langer standhouden als beide partners verwante karakters hebben.
Kan u op het huwelijksfeest al voorspellen of een huwelijk zal standhouden?
Natuurlijk is het niet mogelijk om in afzonderlijke gevallen met zekerheid te zeggen: ‘Dit koppel zal snel uit elkaar gaan en dat andere stel wordt samen oud.’ Er spelen zoveel factoren mee. Als je echter genoeg paren bestudeert, wordt er wel een patroon zichtbaar. Mijn collega’s en ik hebben bij bijna 7.000 koppels onderzocht of bepaalde partnercombinaties een langer leven beschoren zijn dan andere. En we hebben vastgesteld dat relaties doorgaans stabieler zijn als beide partners op elkaar lijken op het vlak van zorgvuldigheid, verdraagzaamheid en openheid.
Dat zijn dus drie van de vijf centrale persoonlijkheidskenmerken die psychologen als de ‘Big Five’ omschrijven.
Dat klopt. Om dit concreet te illustreren: als beide partners hun sokken in huis laten rondslingeren, is dat beter voor je relatie dan wanneer maar één van beiden dat doet. Want dan wordt het een bron van conflicten. Hetzelfde geldt als de ene partner openstaat voor nieuwe ervaringen – bijvoorbeeld eens een nieuw restaurant uitproberen – terwijl de ander altijd teruggrijpt naar een vertrouwd adres. In dat geval zal er altijd één partij ontevreden zijn.
Is het ook beter dat beide partners egocentrisch en weinig bereidwillig zijn, in plaats van dat dit slechts voor één van beiden geldt?
Inderdaad. Blijkbaar lukt het stellen die vrij onverdraagzaam zijn om zich daar toch allebei goed bij voelen. Is één van hen echter heel tolerant en heeft hij/zij een grote behoefte aan harmonie, maar de ander niet, dan kan dat tot conflicten leiden.
Maar voor andere persoonlijkheidskenmerken speelt het dus geen rol of mensen op elkaar lijken?
Op andere dimensies lijken alle combinaties even goed te werken. Twee extraverte mensen kunnen goed bij elkaar passen. Maar het is even goed mogelijk dat ze elkaar beconcurreren. Omgekeerd kunnen ook een extraverte en een introverte partner conflicten krijgen, omdat de een meer sociale gebeurtenissen nodig heeft dan de ander. Maar net zo goed kan het zijn dat ze daar vlot mee omgaan, omdat ze in hun relatie allebei een andere rol op zich nemen: misschien willen ze niet altijd allebei praten, maar luistert een van hen liever.
Je zou toch denken dat emotionele stabiliteit altijd voordelig is? Zijn relaties dan niet sterker als beide partners evenveel stress aankunnen?
In onze gegevens hebben we echt geen nadelen gevonden voor neurotische partnercombinaties. Blijkbaar kan een relatie even lang duren als beide partners angstig en onzeker zijn – misschien omdat ze voldoende begrip voor elkaar hebben of omdat ze de voorkeur geven aan dezelfde levensstijl. Ofwel is de stabielere partner een sterke schouder voor zijn stressgevoelige wederhelft en zorgt hij/zij zo voor evenwicht. Op die manier voelen beide partners zich uitstekend bij hun verschillende rol. In een recent onderzoek hebben we echter vastgesteld dat de emotionele stabiliteit van vrouwen wel belangrijk is: hoe evenwichtiger zij zich voelen, hoe tevredener ze ook zijn met hun relatie. Als het tot een scheiding komt, ligt dat namelijk vaker aan de ontevredenheid van vrouwen dan aan die van mannen.
Gaat de persoonlijkheid van partners gaandeweg meer op elkaar lijken?
Neen. Of toch niet in de loop van vier jaar, de periode waarin we de data van de bijna 7.000 koppels hebben geanalyseerd. Stellen die scheiden, groeien zelfs voor wat betreft alle vijf centrale persoonlijkheidkenmerken uit elkaar. En dat hoewel we er eigenlijk van uitgaan dat onze persoonlijkheid vrij stabiel is.
Heeft u daar een verklaring voor?
We weten nog niet of partners uit elkaar gaan omdat ze steeds minder op elkaar lijken, dan wel of ze pas na hun scheiding uit elkaar groeien. We vermoeden het laatste, een soort tegenreactie dus: dat mensen dan min of meer bewust beslissen om hun leven nog eens om te gooien.
Weet u of zulke veranderingen van lange duur zijn?
Nog niet. Het socio-economische panel, de langetermijnstudie met zo’n 20.000 deelnemers waaruit wij onze data halen, loopt nog steeds. Zo kunnen we de ontwikkeling van koppels ook na hun scheiding verder volgen. Ik ben zelf benieuwd of partners duurzaam veranderen, dan wel of hun persoonlijkheid een paar jaar na de scheiding weer op hun vroegere versie gaat lijken.
