Verandert ADHD-medicatie het brein van kinderen?

Er is veel onderzoek gedaan naar de kortetermijneffecten van ADHD-medicatie op het brein. Maar veel kinderen met ADHD gebruiken hun medicijnen jarenlang. Er is minder bekend over de langetermijneffecten van ADHD-medicatie.

Gelukkig heeft Lizanne Schweren haar promotie-onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Hierbij richtte ze zich vooral op ‘stimulantia’, de meest voorkomende ADHD-medicijnen. We stelden haar een paar vragen.

Donders Wonders: Wat zijn stimulantia?

'Stimulantia zijn medicijnen die het lichaam activeren, inclusief het brein. Ze staan ook wel bekend als ‘uppers’, omdat ze energie geven en een plezierig effect hebben. Het meest bekende stimulantium dat bij ADHD wordt voorgeschreven is methylfenidaat. Bij 70 tot 80 procent van de kinderen en volwassenen zorgt methylfenidaat voor een afname van ADHD-symptomen en helpt de stof hen bij hun concentratie.'

Wat gebeurt er in je brein na het nemen van stimulantia?

'Methylfenidaat blokkeert de heropname van dopamine uit de ‘synapsspleet’, de ruimte tussen twee hersencellen. Dopamine draagt hersensignalen over van de ene (presynaptische) zenuwcel naar de andere (postsynaptische) cel, en blijft dat doen tot de presynaptische cel de dopamine weer uit de spleet terughaalt. Door deze heropname te blokkeren blijft er meer dopamine in de synapsspleet aanwezig en worden de doorgegeven signalen sterker.'

Kinderen met ADHD nemen vaak jaren lang stimulerende medicijnen. Welk effect heeft dit op hun brein?

'De hersenen van mensen met ADHD zien er iets anders uit dan de hersenen van anderen. Eerder onderzoek heeft uitgewezen dat deze verschillen na langdurige behandeling met stimulantia kleiner kunnen worden en zelfs kunnen verdwijnen. Maar in mijn eigen onderzoek ontdekten we subtiele verschillen in hersenbouw tussen mensen met en zonder ADHD, zelfs na jaren van behandeling. Dit kan betekenen dat ADHD-behandeling geen effect heeft op de ontwikkeling van de hersenbouw.'

'Ondanks de overeenkomst in hersenbouw vonden we wel verschillen in hersenactivatie tussen kinderen die op verschillende leeftijden ADHD-symptomen hadden ontwikkeld en die verschillende doses stimulantia gebruikten.

In ons fMRI-experiment bleek namelijk dat de groep kinderen die jonger waren begonnen met stimulantia en hogere doses namen meer activiteit liet zien in hersengebieden die belangrijk zijn voor cognitieve controle (dorsal anterior cingulate cortex, supplementary motor area) dan kinderen die later waren begonnen met hun medicijnen en lagere doses namen. We denken dat kinderen met ADHD, die vaak impulsief handelen, baat kunnen hebben bij activiteit in deze hersengebieden.'

Wat betekenen deze langetermijneffecten van stimulantia op het brein voor kinderen met ADHD? En voor artsen die stimulantia voorschrijven?

'Hersenonderzoekers hoopten op positieve – normaliserende ­– langetermijneffecten van stimulantia. Maar ouders en artsen van kinderen met ADHD maakten zich vooral zorgen over de mogelijke negatieve gevolgen. Voor hen is het feit dat we geen effecten van ADHD-medicatie op hersenbouw ontdekten waarschijnlijk een opluchting.

Bovendien hebben we aangetoond dat langetermijnbehandeling met stimulatia niet leidt tot een beter behandelingsresultaat. Meestal nemen de symptomen van ADHD af tijdens de adolescentie, en die verbetering vindt plaats ongeacht het medicijngebruik van het kind. Het is belangrijk dat behandelaars aan patiënten en hun ouders laten weten dat stimulantia de symptomen van ADHD tijdelijk kunnen doen afnemen zonder de behandelingsuitkomst op de lange termijn te beïnvloeden.'

Lizannes onderzoek is gebaseerd op data uit het NeuroIMAGE-onderzoek, waar het Donders Instituut aan meewerkte.

Donders Wonders bedankt Lizanne voor haar interview. Haar proefschrift is hier te lezen.

Auteur: Corina Greven
Redactie: Marisha
Vertaling: Jeroen
Uitgelichte afbeelding: Jonathan Rolande