Vertrouw niet op je buikgevoel

Het advies om bij een moeilijke beslissing niet te hard na te denken, berust op weinig bewijs.

Sta je op het punt een huis of een auto te kopen? Dan maakt het weinig uit of je je verdiept in alle voor- en nadelen van alle mogelijkheden, of dat je iets compleet anders gaat doen en vertrouwt op je ‘buikgevoel’ om de juiste beslissing te nemen. Dat moet blijken uit een grootschalig Nederlands onderzoek.

Eerdere studies lieten net zien dat de tweede strategie – niet te veel nadenken – de voordeligste was. Maar de psychologen Mark Nieuwenstein en Hedderik van Rijn (Rijksuniversiteit Groningen) en collega’s van de Universiteit van Tilburg en Amsterdam twijfelden aan de conclusies over dat ‘slimme onbewuste’.

Ze namen 32 papers onder de loep, waarin 81 experimenten worden beschreven om het ‘slimme onbewuste’-effect te onderzoeken. In die experimenten moesten proefpersonen op basis van een grote hoeveelheid informatie de beste van vier auto’s of appartementen kiezen. De ene groep proefpersonen kreeg de kans om een aantal minuten over hun keuze na te denken, terwijl de andere groep hun keuze moest maken nadat ze eerst een andere, ongerelateerde taak hadden gedaan zoals een kruiswoordraadsel maken. Een gedegen statistische analyse van alle resultaten samen liet van het bewijs voor het bestaan van het ‘slimme onbewuste’ echter weinig of niets over. De proefpersonen die hadden nagedacht over hun keuze presteerden net zo goed als de proefpersonen die eerst even waren afgeleid.

Meteen beslissen

Nieuwenstein en Hedderik voerden ook zelf een experiment uit, in de zoektocht naar het effect. Ze deden dat met 399 proefpersonen – tien keer meer dan gebruikelijk voor dit soort studies – en volgens het best mogelijk opzet om effectief iets te vinden. Maar ook zij vonden niets.

De oudere studies die toch een effect vonden, waren onbetrouwbaar, concluderen ze, vooral omdat ze met te weinig proefpersonen waren uitgevoerd. De grotere, meer betrouwbare studies lieten het effect niet zien. Mogelijk nemen we moelijke beslissingen al meteen terwijl we informatie zien over de verschillende mogelijkheden, en niet tijdens de ‘bedenktijd’ of de tijd waarin we afgeleid zijn, achteraf, zo menen de onderzoekers. Hun artikel is gepubliceerd in het vakblad Judgement and Decision Making. (lg)