Waarom we domme beslissingen nemen: de Linda-test

Linda is éénendertig jaar oud, alleenstaand, openhartig en zeer slim.
Ze is afgestudeerd in de filosofie. Als student maakte ze zich druk over discriminatie en sociale onrechtvaardigheid en nam ze deel aan diverse demonstraties tegen kernenergie.

Wat is waarschijnlijker?
              -Linda is een bankbediende
              -Linda is een bankbediende die actief is in de vrouwenbeweging.

Als je net zoals de meeste mensen bent, kies je voor de tweede optie. En precies daarom werd Linda wereldberoemd. Want hoe hard dat stemmetje in je hoofd ook schreeuwt dat het tweede correct is, het stemmetje zit fout. Als Linda een bankbediende is die actief is in de vrouwenbeweging, is ze immers ook gewoon een bankbediende. De eerste optie omvat dus de gehele tweede optie en nog wat meer. Kijk maar naar het prentje hieronder.

Misschien ben je een beetje gefrustreerd nu. Heb je het gevoel dat ik je erin geluisd heb. Maar weet dat quasi iedereen het stemmetje hoort. Meer nog, de meeste mensen luisteren er ook naar. Bijna 90% van universiteitsstudenten die dit raadsel kregen, duidden de tweede optie aan.
Daniel Kahneman en Amos Tversky toonden met dit experiment aan dat mensen vaak gebruikmaken van heuristieken of ‘shortcuts’. Je neemt duizenden beslissingen per dag en kan niet over alles diep nadenken. Dus maken we het ons hier en daar gemakkelijker. We vormen ons een beeld van Linda en dit past beter bij de tweede beschrijving. We noemen dit de “representativiteitsheurstiek”.

Een gelijkaardig experiment ging over Steve.

Steve werd door zijn buurman omschreven:
Hij is heel verlegen en teruggetrokken, onveranderlijk behulpzaam maar met weinig belangstelling voor mensen of voor wat er in de wereld gebeurt. Hij is zachtmoedig en ordelijk, met behoefte aan structuur en regelmaat en met een hartstocht voor details. Is Steve eerder een bibliothecaris of een boer?

Ik weet wat dat stemmetje roept, maar het is opnieuw fout: er zijn namelijk veel meer boeren dan bibliothecarissen. De persoonlijkheid van Steve is irrelevant.

Toch roept bij iedereen het stemmetje om hetzelfde antwoord. De “shortcut” of heurstiek die we hier gebruiken is de “representativiteitsheuristiek”: We classificeren iets of iemand door deze te vergelijken met een stereotiep beeld in ons hoofd en nemen op basis daarvan een beslissing. Statistiek negeren we volkomen.

Naast deze shortcut maken onze hersenen nog honderden andere shortcuts per dag, gebruikmakend van verschillende “vuistregeltjes”. De laatste jaren zijn steeds meer van deze vuistregeltjes in kaart gebracht. Ze maken het leven makkelijker, maar verklaren ook waarom iedereen wel eens domme beslissingen neemt.

Kort samengevat: onze hersenen gebruiken “heurstieken” of “vuistregeltjes” als shortcuts voor het nemen van snelle beslissingen. Maar deze vuistregeltjes kloppen niet altijd. We nemen dus wel eens domme beslissingen. Dus als je volgende keer weer onzin uitkraamt: het is allemaal Linda’s schuld!

Kahneman, D. (2011). Thinking, fast and slow. Farrar, Straus and Giroux.