Woorden als ‘schaamlippen’ en ‘schaamhaar’ bevestigen dat er vandaag nog steeds een taboe rond vrouwelijke genitaliën heerst. Sociologe Nina Van Eekert en microbiologe Sarah Ahannach (UAntwerpen) vinden het hoog tijd dat dit taboe doorbroken wordt.
We zijn beide onderzoeksters aan Universiteit Antwerpen. We vertellen het verhaal van ons onderzoek graag op een taboedoorbrekende manier. Ik, Nina, bekijk de bestaande sociale normen rond vrouwelijke genitaliën. Ik, Sarah, doe onderzoek naar het vaginaal microbioom en vaginale gezondheid. Maar laat ons beginnen bij het begin: terminologie en anatomie.
Poes, spleetje, va-jj, cave? Hoe noem jij het ‘down under’?
Hoe noem jij vrouwelijke genitaliën? Ik, Nina, daag je uit dit aan enkele vrienden te vragen. Allicht krijg je antwoorden zoals vagina, va-jj, spleetje, poes, pussy, didi, punani, foes, flamous, kut(je), oester, spleetje, appelsien, cave, pipi of zelfs voorpoep. Opvallend, maar niet onverwacht, zijn dit vaak verhullende woorden, die het nog steeds bestaande taboe rond vrouwelijke genitaliën aantonen.
Ik ben ervan overtuigd dat het taboe rond de vrouwelijke geslachtsorganen voor een groot deel voortkomt uit een beperkte algemene kennis rond de anatomie en werking van de vrouwelijke geslachtsorganen. Een veelvoorkomende term die gebruikt wordt om down under te benoemen is ‘de vagina’, wat meteen illustreert dat er nog veel misinformatie is. Vaak wanneer het gaat over de vrouwelijke genitaliën wordt er gesproken over ‘de vagina’ hoewel dit slechts een onderdeel van de vrouwelijke genitaliën is.
De vrouwelijke genitaliën bestaan uit een uitwendig en inwendig deel. Het uitwendige deel – de vulva - is het deel dat we zien wanneer we als vrouw voor de spiegel staan (aan al de vrouwen: neem er gerust spiegel bij 😉). Het driehoekje tussen de buik en de liezen noemt de venusheuvel, hieronder vinden we buitenste en binnenste schaamlippen, waartussen zich bovenaan – waar de binnenste schaamlippen samenkomen - het uitwendige deel van de clitoris met voorhuid (of kittelaar) bevindt. Van boven naar onder zijn de twee openingen die we tussen de schaamlippen vinden de plasbuis en het vestibulum, de toegang – soort voorhofje - tot de vagina. De vagina behoort tot het inwendige deel van de vrouwelijke genitaliën en is een soort kanaal tussen vestibulum en baarmoedermond dat voortvloeit in de baarmoederhals, baarmoeder en eierstokken; de vrouwelijke voorplantingsorganen.
Opvallend, en jammer, vind ik dat taboe en verhullend taalgebruik ook in wetenschappelijke, anatomische termen gebruikt wordt. De term schaamlippen en schaamhaar is nog steeds gebruikelijk, wat lijkt te impliceren dat het iets is of iets verbergt dat schaamte behoeft. Omdat ik het daar helemaal niet mee eens ben daag ik iedereen, ja ook jullie, uit om op zoek te gaan naar alternatieve benamingen. Ik kreeg alvast een heleboel leuke suggesties liplove, voorflapjes, hoofdingang, plooien, bloemblaadjes, liefdeslippen en mijn favoriet ‘trotslippen’.
Wat zie jij op deze afbeelding?
Waar denk jij aan bij het zien van deze afbeelding? Aan de ruimte, aliens, dino’s, zeekralen, een massagetoestel of keukenapparaat? Of denk je aan organen zoals de longen en de nieren? Dan ben je niet alleen, maar toch niet helemaal juist . Dit is namelijk het prachtige clitoraal orgaan.
Als het met de kennis over de vulva en vagina ‘zo zo’ gesteld is; is die over de clitoris of het clitoriaal orgaan erbarmelijk. Wanneer ik over straat zou lopen met een op ware grootte 3D geprinte clitoris en aan voorbijgangers zou vragen wat dit voorstelt; zou de grote meerderheid geen idee hebben (zo bewees Eva Berghmans in haar podcast over orgasmekloof, waar ze tevens antwoorden te horen kreeg zoals hierboven vermeld). Moest het een 3D geprinte penis zijn had mogelijks niemand getwijfeld, bedenk ik me dan.
Het clitoraal orgaan is een sterk onderbestudeerd orgaan. Pas in 1998 bracht de Australische uroloog Helen O'Connell het gehele orgaan in kaart waarbij ze vaststelde dat het clitoris meer was dan dat uitwendig zichtbare ‘bolletje’. Het grootste deel van de clitoris bleek zich inwendig te vinden en blijft groeien doorheen ons leven tot gemiddeld 10 centimeter. Het clitoris splits inwendig op in twee benen die bestaan uit harde en zachte zwellichamen die zich vullen met bloed, in erectie gaan, bij seksuele opwinding. De zwellichamen onthullen dan de opening van de vagina en beschermen zo tegen beschadiging bij penetratie door een penis, vinger of speeltje.
Bovendien is het clitoraal orgaan één van de gevoeligste delen van ons lichaam; met maar liefst 8000 zenuwuiteinden – het dubbele dan dat van de penis. Leuk toch? En eens zo jammer dat dit fascinerende orgaan nog steeds enorm onderbestudeerd is. Goed nieuws is dat vanaf dit schooljaar de clitoris eindelijk een evenwaardige plaats kreeg naast de penis in (sommige) biologieboeken in het secundair onderwijs.
De vagina en haar miljoenen bewoners: wie zijn ze? En wat doen ze?
Ook het vaginale microbioom heeft jammer genoeg haar weg nog niet gevonden naar de biologieboeken. Heb jij hier al eens van gehoord? Wel, het vaginale microbioom is de verzameling van bacteriën, virussen, schimmels, enz. die in de vagina leven. Zo zitten er wel miljoenen bacteriën in onze vagina die een cruciale rol spelen in onze gezondheid. Want ze beschermen ons niet alleen tegen blaasontstekingen, schimmelinfecties en soa’s maar hebben ook een impact op onze vruchtbaarheid en gezonde zwangerschappen. Over dit fascinerende microbioon doe ik, Sarah, als microbioloog onderzoek binnen het Isala project in het Laboratorium van Toegepaste Microbiologie en Biotechnologie van prof. Sarah Lebeer.
Binnen het Isala project, onderzoek ik samen met ons multidisciplinair team, welke rol gezonde melkzuurbacteriën of lactobacillen hebben op de vaginale gezondheid. Want het zijn deze bacteriën die ervoor zorgen dat de vagina een lage zuurtegraad heeft zodat ziekmakende micro-organismen (of pathogenen) minder kans hebben om te infecteren. En het is juist deze lage zuurtegraad die ervoor zorgt dat de vagina meer op een potje yoghurt ruikt dan een tros bloemen (zie Podcast prof. Sarah Lebeer voor de Universiteit van Vlaanderen). Hoewel de industrie met alle kracht het tegenstelde lijkt te willen beweren. Felle reclame campagnes proberen ons te overtuigen om toch inwendige vaginale zepen met een bloemig geurtje te gebruiken. Maar hoe ruikt jouw vagina? Lijkt de geur meer op een potje yoghurt of een bloementuin?
Het zijn juist deze vaginale zepen die ervoor kunnen zorgen dat die zuurtegraad begint te stijgen waardoor de kans op infectie significant mee stijgt. Wat dan kan resulteren in vaginale schimmelinfecties of bacteriële vaginose met soms verschillende onaangename symptomen zoals pijn, roodheid, jeuk, abnormale afscheiding, (visachtige) geur, enz. Het is vooral dat laatste dat ons in een vicieuze cirkel duwt omdat we dan deze geur willen wegwerken met nog meer geparfumeerde vaginale zepen, and the loop continues. Terwijl onze vagina’s zelfreinigende organen zijn, like a boss, en dus geen zepen nodig hebben. Om deze reden proberen we met ons grootschalige citizen science project, Isala, het taboe rond vaginale gezondheid mee te doorbreken en dit soort onderwerpen bespreekbaar te maken. Daarnaast doen we ook aan meer uitgebreide wetenschapscommunicatie over de wetenschappelijke literatuur, bevindingen en ons eigen onderzoek. Op deze manier willen we vrouwen helpen om hun eigen gezondheid in handen te nemen. Voel jij je klaar om eigen gezondheid in handen te nemen?
Wat vind jij een mooie vulva?
Vanuit mijn onderzoek als sociologe ben ik, Nina, erg geïnteresseerd in hoe maatschappelijk bepaald wordt wat een ‘mooie vulva’ is. Tijdens het schrijven van mijn doctoraat rond vrouwelijke genitale verminking, of kortweg VGV, bracht ik drijfveren van moeders in kaart om hun dochter al dan niet gemedicaliseerd VGV te laten ondergaan. De meest voorkomende redenen die ertoe leidt dat deze praktijk blijft bestaan zijn sociale normen die vervat zitten in cultuur en traditie. Sociale normen zijn immers collectieve regels en verwachtingen ten aanzien van gedrag in een bepaalde culturele setting. Dit betekent dus dat sociale verwachtingen de praktijk grotendeels in standhouden.
Zonder licht te gaan over deze cultureel schadelijk praktijk, die te vaak bij minderjarige meisjes wordt uitgevoerd, vind ik het erg belangrijk aan te zetten tot reflectie over deze drijfveren. Het uiterlijk vormgeven van een ‘mooie’ vulva wordt immers wereldwijd beïnvloed door sociale normen. Zo is bijvoorbeeld the Barbie een opkomende trend, waarbij vrouwen cosmetische chirurgie ondergaan met als doel een vulva te hebben die lijkt op die van Barbie; de pop die voldoet aan het hedendaagse Westerse schoonheidsideaal. De cosmetische Barbie chirurgie voor genitale verfraaiing houdt in dat vrouwelijke genitaliën volledig omsloten zijn door de buitenste schaamlippen; en de kleine schaamlippen en clitoris uitwendig niet zichtbaar zijn.
Ook is er de too posh too push beweging waarbij vrouwen een keizersnee op aanvraag, zonder medische redenen, plannen om de natuurlijk ‘schade’ die gepaard gaat bij een vaginale bevalling te vermijden. Een veelvoorkomende trend (ook bij ons in België) is ook de ontharing van de vrouwelijke genitaliën; met als gegeven redenen dat dit mooier en hygiënischer zou zijn. Maar ook hier is de grootste drijfveer weer de sociale norm. Door parallellen in drijfveren te trekken wil ik iedereen aanzetten tot reflectie over de manier waarop er nagedacht wordt over wat een mooie vulva is en welk gedrag hiertoe gesteld wordt. We zijn te vaak blind voor de sociale normen die we zelf volgen – net omdat we deze als ‘normaal’ beschouwen.
Deze blog werd geschreven door Nina Van Eekert & Sarah Ahannach nadat ze samen een interactie workshop getiteld “Let’s talk about down under” gaven op FoutainFest, het eerste Antwerpse festival rond vrouwelijke genot georganiseerd door de clitchiks in De Roma.
