Wat doet muziek met ons brein? Herbekijk het debat van Eos

Heeft muziek een evolutionair nut? Maakt muziek ons slimmer? Is heavy metal gevaarlijk? En waarom brabbelen we tegen baby's? Deze en andere vragen kwamen aan bod tijdens het Grijze Cellen-debat van Eos. Musicologen Henkjan Honing (Universiteit van Amsterdam) en Marc Leman (UGent) in gesprek met Eos-redacteur Reinout Verbeke.

Heeft muziek evolutionair nut, of is het een zinloos tijdverdrijf?
Bij vogels is het duidelijk: de mannetjes zingen, de vrouwtjes luisteren, en de beste fluiters maken de meeste kans op een partner. Bij de mens is dat anders: mannen en vrouwen zijn even muzikaal, en muzikaal zijn garandeert je geen partner. Waarom is de mens een muzikaal dier?
 

Waarom brabbelen we tegen baby's?

Wanneer we tegen een baby of een peuter praten, gaan we hoger en zangerig praten. 'Motherese', heet het taaltje. Waarom doen we dat?
 

Muziek als therapie

Muziek wordt steeds meer ingezet als therapie, bijvoorbeeld om het geheugen van mensen met dementie te activeren. Een favoriet liedje is vaak het laatste wat patiënten zich nog herinneren. Muziektherapie kan zo helpen om bijvoorbeeld ook familieleden weer te herkennen.

Bovendien wijst onderzoek uit dat muziek de kracht van een beweging kan beïnvloeden. Doping met beats?
 

Maakt muziek slimmer?

U hebt ongetwijfeld al wel eens gehoord dat luisteren naar klassieke muziek baby's en kinderen intelligenter maakt. De wetenschappelijke wereld is echter niet helemaal overtuigd van het zogenoemde 'Mozart-effect'.
 

Is heavy metal gevaarlijk?

Sommige jongeren luisteren naar donkere muziek, denk maar aan heavy metal. Dergelijke muziek gaat vaak gepaard met depressieve ideeën of zelfmoordgedachten. Is heavy metal daardoor gevaarlijk of veeleer een uitlaatklep?
 

Hebben doofgeborenen een cognitieve achterstand?

Muziek en geluid zijn essentieel voor de cognitieve ontwikkeling van baby's en kinderen. Lopen kinderen die doof geboren worden daardoor meteen een achterstand op?
 

Is ons muziekonderwijs te elitair?

Nogal wat kinderen haken tijdens de lessen notenleer af nog voor ze een instrument kunnen spelen. Een vaak gehoorde kritiek is dat het muziek onderwijs te strak georganiseerd is, zonder ruimte voor creativiteit en individuele muzikaliteit. Moet het muziekonderwijs 'losser' worden?
 

Waarom blijft muziek zo goed in ons geheugen plakken?

U herkent het misschien wel: De eerste drie noten van een populair liedje uit uw jeugd zijn al voldoende om de rest van het nummer mee te zingen. Nochtans is het nummer al een hele tijd niet meer op de radio geweest. Dat boek waar u in uw jeugd zo gek van was, herinnert u zich amper.
 

Lezing Henkjan Honing

Henkjan Honing (°1959) studeerde in Utrecht, Stanford en London en is als hoogleraar Muziekcognitie verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is een gepassioneerd voorvechter van dit nieuwe interdisciplinaire vakgebied, dat ons fundamentele inzichten verschaft in de rol van perceptie, emotie, geheugen, aandacht en verwachting in het luisteren naar muziek. Er verschenen meer dan 150 publicaties van zijn hand over muziekcognitie en muziektechnologie. In 2009 publiceerde hij het boek Iedereen is muzikaal. Wat we weten over het luisteren naar muziek. In 2011 werd de Engelse vertaling van dit boek geïntroduceerd tijdens de TEDxAmsterdam.
 

Lezing Marc Leman

Marc Leman (°1958) is gewoon hoogleraar systematische musicologie en directeur van het IPEM (Institute for Psychoacoustics and Electronic Music) aan de UGent. In zijn onderzoek houdt Leman zich bezig met de vraag waarom muziek mensen boeit, en hij stelt dat lijfelijkheid en beweging daarin een belangrijke rol speelt.

Onderzoeksresultaten hebben bijgedragen geleverd op het gebied van musicologie, hersenonderzoek, interactieve multimedia, audio archivering en datamining. Leman publiceerde meer dan 300 artikels en boeken, waaronder Embodied music cognition and mediation technology (2007), Musical gestures: sound, movement and meaning (2010) en The Power of Music (2013)
 

Grijze Cellen is een debatreeks van Eos-magazine, deBuren, FWO en Handelsbeurs Gent.

Volgende Grijze Cellen: De (on)zin van alternatieve geneeskunde (maandag 4 november, Handelsbeurs Gent). Grijze Cellen is gratis, maar reserveren is sterk aanbevolen.

Veel mensen zoeken hun heil in alternatieve geneeswijzen zoals homeopathie, chiropraxie en acupunctuur. Sommigen claimen dat bepaalde alternatieve therapieën werken zelfs al ontbreekt wetenschappelijk bewijs. Zijn er risico's? Hoe sterk speelt het placebo-effect? Moeten niet-conventionele therapieën terugbetaald worden? Houden we de reguliere geneeskunde en alternatieve geneeskunde best strikt gescheiden of kan een integrale geneeskunde tot een betere gezondheidszorg leiden?

Norbert Fraeyman (hoogleraar farmacologie UGent en auteur van Kritische reflecties over alternatieve geneeswijzen) en Hilde Vanthuyne (pedagoge en homeopaat) geven een lezing en gaan daarna in gesprek onder leiding van Eos-redacteur Reinout Verbeke.