Astronomen ontdekken verste sterrenstelsel ooit

Een internationaal team van astronomen, onder wie enkele Leidse wetenschappers, heeft het verste sterrenstelsel tot nu toe opgespoord. Het licht van het stelsel, dat EGS8p7 ‘heet’, heeft er 13,23 miljard jaar over gedaan om de aarde te bereiken. Dat betekent dat het al bestond toen het heelal nog maar 550 miljoen jaar oud was. Het vorige record, dat ook al mede op naam van de Leidenaren stond, is daarmee met 100 miljoen jaar verbeterd.

Bij het opsporen van verre sterrenstelsels maken de astronomen gebruik van een nieuwe techniek. Ze vergelijken de kleuren van sterrenstelsels op opnamen van de Hubble-ruimtetelescoop met infraroodwaarnemingen van de Spitzer-ruimtetelescoop. De drie kandidaten die ze op deze manier hebben geselecteerd staan nu op de plaatsen 1, 2 en 4 van de lijst van verste stelsels.

Tot voor enkele jaren rekenden astronomen er niet op dat ze op zulke kolossale afstanden nog sterrenstelsels konden opsporen aan de hand van de ultraviolette straling die door jonge sterren wordt uitgezonden. In het vroege heelal was de ruimte tussen de stelsels namelijk gevuld met wolken van neutraal waterstofgas die deze straling absorberen.

Ongeveer 400 miljoen jaar na de oerknal onderging het heelal echter een belangrijke verandering. Onder invloed van de straling van de jonge sterren werd het neutrale waterstofgas geïoniseerd tot plasma, dat wél doorzichtig is. Het is dus heel goed mogelijk dat astronomen in de nabije toekomst sterrenstelsels zullen ontdekken die nóg verder weg staan. Al komt de uiterste grens nu wel in zicht.

Overigens wijzen ook de resultaten van recente computersimulaties erop dat het heelal al 500 miljoen jaar na de oerknal ordelijk genoeg was om sterrenstelsels te laten ontstaan – zelfs grote, complexe stelsels à la onze Melkweg.