Dit was de grootste zonnevlam in elf jaar tijd

Openingsbeeld: Dinsdagavond 14 mei nam NASA’s Solar Dynamics Observatory-satelliet een gigantische zonnevlam waar (rechts in beeld). © NASA/SDO

Een massieve zonnevlekkengroep, die astronomen aanduiden als de actieve regio 3664 (AR3664), heeft de grootste zonnevlam van de huidige zonnecyclus geproduceerd. Helaas brengt die deze keer geen noorderlicht met zich mee, denken experts. 

De zonnevlam – van de klasse X8.7 – barstte afgelopen dinsdag uit en piekte op 18.51 uur. Dat meldde de dienst ruimteweer van de Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), die de zonneactiviteit en de mogelijke impact op aarde monitort. 

Een zonnevlek is een gebied op de oppervlakte van de zon met een sterk magnetisch veld. Het is er een stuk koeler, waardoor de vlek van buitenaf donker afsteekt. Dikwijls produceren zulke vlekken zonnevlammen: gigantische uitbarstingen van hoogenergetisch licht. Barst zo’n vlam uit in de richting van de aarde, dan bereikt haar energie ons ongeveer 8 minuten later – soms komen wat tragere deeltjes nog na. 

Zonnevlekken kunnen ook plasmawolken uitspuwen: enorme wolken van geladen plasma die luttele dagen later op aarde kunnen neerslaan. 

Op een gegeven moment strekte AR3664 zich zodanig groot uit over het zonsoppervlak dat het zestien keer breder was dan de aarde. Die afmetingen brengen het beruchte Carrington Event in herinnering. In 1859 brak vanaf een actieve regio op de zon een reusachtige storm uit. Carrington was de meest intense geomagnetische storm die ooit is waargenomen. Mocht ze zich vandaag voordoen, dan zou ze voor miljoenen euro’s schade kunnen aanrichten, vooral bij stroomnetten, communicatiesystemen en gps-satellieten. Gelukkig is de impact van AR3664 tot nu toe beperkt gebleven. 

AR3664 liet zich op vrijdag 10 mei het eerst opmerken. Rond halfzeven die avond bereikten ons zes plasmawolken die de actieve regio drie dagen daarvoor had uitgespuwd. Die nacht kon je her en der prachtig poollicht zien. De ‘schade’ was miniem: luchtvaartmaatschappijen moesten enkele vliegroutes herberekenen om regio’s met verhoogde stralingsniveaus te vermijden, operatoren van hogefrequentieradiosystemen rapporteerden storingen, net als landbouwers die tractors met precisie-gps bestuurden. 

Dinsdagavond 14 mei volgde dan de massieve zonnevlam, de derde van de X-klasse in minder dan 24 uur. Net als de vorige twee kwam de vlam van AR3664. Wetenschappers denken dat ze hogefrequentieradiocommunicatie kan verstoren, maar verder wellicht geen overlast zal veroorzaken. 

Het is onzeker of op deze zonnevlam ook een plasmawolk zal volgen. En ook als die er zou komen, is het weinig waarschijnlijk dat we de komende dagen nog noorderlicht te zien krijgen. De aarde bevindt zich momenteel buiten het bereik van AR3664, waardoor een plasmawolk wellicht niet op onze planeet zal neerslaan. 

Hoezo buiten bereik? Net als zowat alles in de ruimte draait de zon rond haar as. Eén volledige omwenteling neemt ongeveer een maand in beslag. Op dit moment ligt AR3664, gezien vanaf de aarde, net buiten ons gezichtsveld. 

Volgens astronomen kan de actieve regio haar structuur misschien wel behouden, en staat ze over twee weken opnieuw aan deze kant van de zon. 

De zonneactiviteit van de voorbije paar dagen was opmerkelijk maar niet onverwacht. Momenteel bereikt de zon het maximum van haar huidige cyclus, die zo’n elf jaar duurt. Met elke cyclus keert het magnetisch veld van de ster om.