‘Donut’ rond superzwaar zwart gat is klonterig

Astronomen hebben ingezoomd op de dikke stofschijf of torus rond het superzware zwarte gat in de kern van het sterrenstelsel NGC 1068. Uit de waarnemingen blijkt de materie in deze stofschijf klonteriger is dan gedacht.

De zwaarste zwarte gaten in het heelal zijn vaak omringd door een dikke, donut-vormige schijf van gas en stof die het zicht op het centrale zwarte gat ontneemt. Waarnemingen met de röntgensatellieten NuSTAR en XMM-Newton hebben nu laten zien dat zelfs de aller dikste torussen niet zo ondoordringbaar zijn als lange tijd werd aangenomen.

NuSTAR en XMM-Newton hebben het superzware zwarte gat in NGC 1068 op twee momenten gezamenlijk waargenomen. Bij een van die gelegenheden, in augustus 2014, registreerde NuSTAR een piek in de helderheid van het zwarte gat. NuSTAR kan energierijkere röntgenstraling waarnemen dan XMM-Newton, en die hoogenergetische röntgenstraling heeft minder hinder van stof dan de straling die XMM-Newton registreert.

De astronomen denken dat de röntgenpiek is veroorzaakt door een wat dunnere plek in het materiaal rond het zwarte gat. Verder onderzoek zal moeten uitwijzen hoe die ongelijkmatige verdeling van het materiaal tot stand komt. Mogelijk is deze het gevolg van turbulenties die worden veroorzaakt door het zwarte gat zelf of door jonge sterren in de naaste omgeving. Een andere mogelijkheid is dat de torus op onregelmatige tijden wordt aangevuld met materiaal van buitenaf.