ESA-satelliet gaat Melkweg bestuderen

Donderdagochtend om 10.12 uur is vanaf de Europese lanceerbasis in Kourou (Frans-Guyana) de ruimtetelescoop Gaia gelanceerd. Deze astrometrische missie heeft als doel om een nauwkeurige, driedimensionale kaart van onze Melkweg te maken. Daartoe wordt een stellair ‘bevolkingsonderzoek’ opgestart onder meer dan een miljard sterren.

Van elk van deze sterren zal in de loop van de vijf jaar durende missie ongeveer zeventig keer de positie, de afstand, de verplaatsing en de helderheid worden gemeten. Ook hun temperatuur en chemische samenstelling worden bepaald. Deze informatie moet meer inzicht geven in de structuur en de evolutie van de Melkweg.

Zo zal Gaia kunnen vaststellen welke sterren overblijfselen zijn van kleinere sterrenstelsels die lang geleden door de Melkweg zijn ‘opgeslokt’. En door te kijken naar de globale beweging van sterren, zal de sonde ook de verdeling van de donkere materie in kaart kunnen brengen – de onzichtbare substantie die, naar astronomen vermoeden, sterrenstelsels als het onze bijeenhoudt.

Gaia doet zijn waarnemingen vanuit een punt dat vanuit de zon gezien anderhalf miljoen kilometer achter de aarde ligt – buiten de aardbaan dus. Vanuit deze bijzondere positie, die het Lagrangepunt L2 wordt genoemd, kan de ruimtetelescoop gelijke tred houden met onze planeet terwijl deze om de zon draait. Vanuit dat punt kan, zolang zon, aarde en maan maar buiten beeld blijven, de hemel ongehinderd worden waargenomen. De reis naar L2 duurt een week of drie.

Naar verwachting zal Gaia tijdens zijn missie de meest uiteenlopende objecten ontdekken, van exoplaneten en bruine dwergen tot honderdduizenden planetoïden in ons eigen zonnestelsel. Ook zullen ongeveer 500.000 quasars (de heldere kernen van verre sterrenstelsels) worden onderzocht. Het reilen en zeilen van de ruimtetelescoop kan worden gevolgd via de website van ESA, maar ook via de Gaia Mission App voor iPhone en iPad die door wetenschappers van de universiteit van Barcelona is ontwikkeld. (ee)