Het Kiekeboe-stelsel. Zo hebben sterrenkundigen het blauwe, gestippelde lichtvlekje genoemd dat zichtbaar is op deze foto van de Hubble Space Telescope. Het stelsel roept vragen op.
Het Kiekeboe-stelsel kreeg zijn naam niet voor niets. Het dwergstelseltje is pas kortgeleden tevoorschijn gekomen uit de gloed van een heldere voorgrondster.
Zo helder is die voorgrondster trouwens niet. Hij is een paar honderd keer zwakker dan de zwakste ster die je op een heldere, donkere nacht nog nét met het blote oog zou kunnen zien. De ster draagt de catalogusaanduiding TYC 7215-199-1, en staat op een afstand van ongeveer 750 lichtjaar, in het sterrenbeeld Waterslang. Hij maakt deel uit van ons eigen Melkwegstelsel, en verplaatst zich relatief snel aan de hemel.
Honderd jaar geleden stond TYC 7215-199-1 vanaf de aarde gezien exact vóór het kleine dwergstelseltje. Het blauwe lichtvlekje zou toen dus zelfs met de krachtigste ruimtetelescoop niet zichtbaar zijn geweest. Maar in 2001 was de ster voldoende opgeschoven om de ontdekking van het Kiekeboe-stelsel mogelijk te maken. En vorig jaar kon het vreemde object in detail bestudeerd worden door Hubble.
Vreemd is het zeker: uit de Hubble-waarnemingen (en uit metingen met de South African Large Telescope) blijkt dat de sterren in het dwergstelsel vrijwel uitsluitend waterstof- en heliumgas bevatten – de twee lichtste elementen in de natuur. Dat betekent dat ze hooguit 1 à 2 miljard jaar oud kunnen zijn. Als sterren aanzienlijk hogere leeftijden bereiken – zoals onze eigen zon, die ruim 4,5 miljard jaar oud is – moeten er door kernfusieprocessen ook zwaardere elementen zijn gevormd. Die blijken in het Kiekeboe-stelsel nauwelijks voor te komen.
De bijnaam van het dwergstelseltje (dat op een afstand van 22 miljoen lichtjaar staat en een diameter heeft van hooguit een paar duizend lichtjaar) is dus om nóg een reden heel toepasselijk. Niet alleen is HIPASS J1131-31, zoals het stelsel officieel heet, onlangs tevoorschijn gekomen uit de gloed van de voorgrondster; ook de sterren in het stelsel zijn nog maar kort geleden ontvlamd. Waarom dat zo is, weet geen mens. Het Kiekeboe-stelsel heeft zich wat dat betreft nog niet volledig blootgegeven.
