Onze zon bevindt zich in een rustige buitenwijk, maar in het centrum, op zo’n 27.000 lichtjaar afstand, vindt de meeste activiteit plaats.
Deze spectaculaire opname toont de kosmische lichtshow die zich daar afspeelt. Met gewone telescopen is er niet zoveel van te zien: stofwolken blokkeren het zicht op het Melkwegcentrum. In plaats daarvan zien we hier energierijke röntgenstraling (weergegeven in groene, oranje en paarse tinten) en radiostraling (in grijstinten). De foto combineert metingen van NASA’s röntgensatelliet Chandra met waarnemingen van de MeerKAT-radiosterrenwacht in Zuid-Afrika.
De meeste röntgenstraling is afkomstig van hete gasbellen, lang geleden uitgeblazen door ontploffende sterren, en van kleine, compacte neutronensterren. Maar ook het exacte centrum van de Melkweg produceert röntgenstraling. Die is afkomstig van heet gas dat zich heeft opgehoopt net buiten de rand van een kolossaal zwart gat. Dat zwarte gat is 4,3 miljoen keer zo zwaar als de zon; er zwieren reuzensterren en gasslierten omheen, en regelmatig slokt het materiaal uit zijn omgeving op.
Dat die röntgenstraling in de loop van een dag snelle flikkeringen vertoont, was al bekend. Maar ook op de langere termijn is er sprake van een sterke variabiliteit. Een team van astronomen onder leiding van de El Salvadoriaanse astronoom Alexis Andrés en Nathalie Degenaar van de Universiteit van Amsterdam heeft nu metingen bestudeerd die in de afgelopen vijftien jaar zijn verricht door de Swift-satelliet. Uit hun onderzoek blijkt dat de röntgenlichtshow in het Melkwegcentrum tussen 2008 en 2012 veel minder variabel was dan daarvoor en daarna. Niemand weet nog hoe dat komt.
Een ander onderzoeksteam, onder leiding van Shuo Zhang van het Bard College in de Amerikaanse staat New York, keek naar de reflectie van röntgenlicht door gaswolken op grotere afstand van het zwarte gat. Uit die ‘röntgenecho’s’ leiden Zhang en haar collega’s af dat er aan het begin van de 20ste eeuw, zo’n 110 jaar geleden, een enorm krachtige uitbarsting plaatsgevonden moet hebben.
Het wachten is nu op een nieuwe explosie. Het röntgenbeeld van het Melkwegcentrum zal er dan compleet anders uitzien. Elk moment kan het gebeuren.
