Meteorenstof én broeikasgas veroorzaken nachtwolken

Onderzoek met de NASA-satelliet AIM heeft het vermoeden bevestigd dat meteorenstof een belangrijke rol speelt bij het ontstaan van lichtende nachtwolken. Maar dat kan de waargenomen toename in het optreden van deze spookachtig blauwwitte wolkensluiers niet verklaren. Er lijkt nog een tweede factor in het spel: de uitstoot van broeikasgassen.

Lichtende nachtwolken zijn de hoogste wolken in de aardatmosfeer. Ze ontstaan in de omgeving van de polen op een hoogte van ongeveer 83 kilometer, waar de temperatuur meer dan honderd graden onder nul is. De hoge wolkensluiers zijn in de vroege zomer, als de zon niet ver onder de horizon komt, ook aan de Nederlandse late avondhemel regelmatig te zien.

De nachtwolken bestaan uit ijskristalletjes die rond stofdeeltjes zijn aangegroeid. Uit het onderzoek met de AIM-satelliet blijkt dat dit fijne stof voor een belangrijk deel uit de ruimte komt. Het meteorenstof, dat afkomstig is van kometen en planetoïden, wordt dagelijks met tonnen tegelijk door de aarde opgeveegd.

Volgens de AIM-gegevens zijn de stofdeeltjes die als groeikernen van de ijskristalletjes fungeren slechts 20 tot 70 nanometer (miljoenste millimeter) groot. Die kleine afmetingen verklaren meteen de kleur van de wolken: kleine deeltjes verstrooien blauw licht sterker dan rood licht.

Tot en met de 19de eeuw werden lichtende nachtwolken alleen gezien vanuit noordelijke streken, zoals Canada en Scandinavië. Maar sindsdien zijn ze ver naar het zuiden opgerukt. Volgens de NASA-wetenschappers moet dit worden toegeschreven aan de toename van dezelfde broeikasgassen die de opwarming van de aarde veroorzaken. Vooral het broeikasgas methaan speelt daarbij een belangrijke rol. Wanneer methaangas in de hoge atmosfeer terechtkomt, wordt het via een ingewikkelde reeks reacties voor een deel omgezet in waterdamp. En dat extra water leidt tot de vorming van lichtende nachtwolken.