Mysterieuze ruimteknal waargenomen

Radiosterrenkundigen hebben voor het eerst 'live' waarnemingen verricht aan een zogeheten Fast Radio Burst (FRB). De ware aard van de mysterieuze radioflitsen is nog niet opgehelderd, maar dat zal waarschijnlijk niet lang meer duren.

In 2007 werd voor het eerst een FRB gevonden in oude waarnemingen van de 64-meter-radiotelescoop in Parkes, Australië. Later zijn er nog vijf gevonden in bestaande Parkes-data, en een in meetgegevens van de 300-meter Arecibo-radiotelescoop op Puerto Rico. In al die gevallen ging het om extreem kortstondige uitbarstingen van radiostraling, met een duur van amper een duizendste van een seconde.

Deze week publiceren astronomen in het vakblad Monthly Notices of the Royal Astronomical Society de eerste 'live' waarneming van zo'n Fast Radio Burst, op 14 mei 2014. De waarneming gebeurde opnieuw met de Parkes-telescoop. Over de hele wereld werden direct andere telescopen ingezet, om te checken of er - net als bij gammaflitsen - sprake is van een zogeheten 'nagloeier' op andere golflengten (infrarood, zichtbaar licht, ultraviolet of röntgen).

Zo'n nagloeier is er niet gevonden. Dat betekent in ieder geval dat de FRB's niet geassocieerd zijn met normale supernova's of lange gammaflitsen. Het is nog wel mogelijk dat er sprake is van korte gammaflitsen, imploderende neutronensterren of uitbarstingen op magnetars - neutronensterren met een extreem sterk magnetisch veld.

Uit de metingen valt af te leiden dat de FRB van 14 mei 2014 plaatsvond op een afstand van zo'n 5,5 miljard lichtjaar. Dat betekent dat er in één milliseconde evenveel energie geproduceerd is als de zon uitzendt in één dag. Ook verrichtten de astronomen metingen aan de polarisatie van de radiostraling. Daaruit blijkt dat er sprake is van magnetische velden.

De hoop is dat toekomstige livewaarnemingen in staat zijn om de ware aard van de mysterieuze radioflitsen op te helderen.