New Horizons nadert Pluto

Na negen jaar en 4,8 miljard kilometer begint de ruimtesonde New Horizons nu eindelijk aan haar passage langs Pluto. Geeft de dwergplaneet, die ruim tachtig jaar geleden werd ontdekt, eindelijk haar geheimen prijs?

September 2005. De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA lanceert een oproep om je naam door te geven, die dan op een cd zal worden gezet die richting Pluto reist. Ik schrijf me in. Samen met die van 434.737 andere wereldburgers belandt mijn naam op de cd die in januari 2006 meereist als bagage van een Atlas V-raket, net als de Amerikaanse vlag en nog wat andere items. De reis gaat naar de buitenrand van het zonnestelsel.

De actie doet denken aan de wereldberoemde plaquette die de ruimtesonde Pioneer in 1972 meenam, waarop onder meer een schema van het zonnestelsel en een naakte man en vrouw staan afgebeeld. Mocht de sonde in haar oneindige tocht door het heelal ooit intelligent leven tegenkomen, dan had de NASA in elk geval een boodschap van de aarde meegegeven.

Planeet af
Laat een willekeurig persoon een planeet noemen en de kans is groot dat zijn naam valt: Pluto. Hele generaties zijn opgegroeid met de ‘negende planeet’, die sinds zijn ontdekking in 1930 amper te onderscheiden is van een speldenprik. De krantenkoppen uit die tijd maakten melding van een koud en enorm groot object.

Koud is Pluto zeker. Maar groot is hij allerminst, zo bleek al snel. Ook zijn status van planeet heeft Pluto sinds 2006 verloren. De dwergplaneet, zoals hij sindsdien heet, voldoet niet aan een van de drie criteria voor planeten: hij heeft de omgeving van zijn baan niet schoongeveegd. Aan de twee andere criteria voldoet Pluto wél: door zijn eigen zwaartekracht is hij rond, en hij draait in een baan om de zon.

Sinds in de jaren 1980 de Voyager 2 de twee buitenste gasreuzen Uranus en Neptunus bezocht, is Pluto de enige overgebleven ‘planeet’ waarvan we geen idee hebben hoe hij eruit ziet. Telescopen lieten tientallen jaren lang alleen maar een puntje zien. Dat komt niet alleen omdat Pluto de verste ‘planeet’ is, maar omdat hij zo klein is. De dwergplaneet is kleiner dan de maan. Via de Hubble Space Telescope zijn foto’s gemaakt die alleen een schijfje met lichte en donkere vlekken laten zien.

Winterslaap
De camera’s van de New Horizons-sonde zullen een geheel nieuwe wereld onthullen. Zeven wetenschappelijke instrumenten neemt het ruimtescheepje mee. Er zijn verschillende types camera’s aan boord. De LORRI-telescoop moet voor de close-ups zorgen. De kijker is qua optiek niet veel groter dan een gemiddelde amateurtelescoop (rond 20 centimeter) maar dat is genoeg voor de afstand waarop New Horizons langs Pluto raast. Verder is er de zogenoemde Ralph-telescoop, die een diameter van zes centimeter heeft en opnames gaat maken in zichtbaar licht en bijna-infrarood. Ook is er een instrument aan boord voor ultravioletwaarnemingen: de spectrometer Alice.

Op 19 januari 2006 werd New Horizons vanaf Cape Canaveral de ruimte in geschoten met een recordsnelheid van 16,26 kilometer per seconde. Het is het snelste ruimteschip dat ooit werd gelanceerd. In februari 2007 bereikte het Jupiter, een heel nuttige ontmoeting. De camera’s en instrumenten werden getest, en de reuzenplaneet diende als zwaartekrachtslinger. Hoewel de sonde niet vlak langs de maantjes van Jupiter kwam, maakte hij daar toch heel bruikbare opnames van, dankzij de uitmuntende camera’s aan boord.

Na de Jupiterpassage werd New Horizons in een winterslaap gebracht om energie te sparen – een noodzakelijke procedure. Op 6 december 2014 ontwaakte hij. In mei werd het punt bereikt waarop de foto’s die New Horizons nam van Pluto beter werden dan de beste die de Hubble produceerde. Vanaf dat moment werd het steeds interessanter. Het hoogtepunt van de missie is de passage van Pluto en zijn manen op 14 juli 2015. De ruimtesonde is dan 7,5 miljard kilometer van de aarde verwijderd. Daarna vliegt New Horizons door naar de Kuipergordel.

Negen jaar vliegen door de ruimte met een reusachtige vaart zijn verstreken sinds ik mijn naam invulde voor de cd aan boord van de Pluto-verkenner. Ook ik ontwaak als het ware uit een winterslaap, met het plotse besef dat New Horizons al die planeten heeft gepasseerd en nu al aanklopt bij Pluto. Natuurlijk kun je vragen stellen bij het nut van de cd-actie. Dat buitenaardse beschavingen apparaten hebben gebouwd die cd’s kunnen lezen, is hoogst onwaarschijnlijk. Maar de stunt scherpte wel de publieke belangstelling aan voor zulke projecten. En zelf besef ik eens te meer dat onze beschaving tegenwoordig in staat is te reizen over reusachtige afstanden met snelheden die het voorstellingsvermogen tarten.

Waaruit bestaat Pluto?

De dichtheid van zowel Pluto als zijn grootste maan Charon is ongeveer twee keer die van water. Wetenschappers concluderen hieruit dat ze vermoedelijk zijn samengesteld uit een mix van steen en waterijs. Waarschijnlijk bestaat Pluto uit een rotsachtige kern met ijsmantel. Via waarnemingen zijn op het oppervlak van Pluto nog andere ijssoorten vastgesteld. Zo is er bevroren stikstof en methaan. In wat mindere mate is ook bevroren koolmonoxide gevonden. Op Pluto’s maan Charon is tot nu toe vooral waterijs gevonden. Maar wat zullen we echt zien aan het oppervlak van de verre dwergplaneet? Volgens de NASA is er zo weinig bekend dat alles mogelijk is. Of het nu ijzige geisers, hoge bergen of diepe dalen zijn. Weldra zullen we meer weten.