Onze zon zou ‘supervlammen’ kunnen produceren

Onze zon produceert regelmatig ‘zonnevlammen’, flinke uitbarstingen waarbij grote aantallen energierijke deeltjes de ruimte in worden geschoten – soms in de richting van de aarde. Veel schade richten deze doorgaans niet aan, maar volgens een internationaal team van astronomen, onder Deense leiding, is de zon tot veel erger in staat (Nature Communications).

Zonnevlammen treden op wanneer grote magnetische velden op het oppervlak van de zon bezwijken. Als dat gebeurt, komen enorme hoeveelheden magnetische energie vrij die in de vorm van snel bewegende geladen deeltjes van de zon ontsnappen.

Bij sommige sterren zijn zulke uitbarstingen tot wel 10.000 keer zo hevig als de grootste zonnevlammen die onze zon laatste paar eeuwen heeft vertoond. De grote vraag is echter of zulke ‘supervlammen’ op dezelfde manier ontstaan als gewone zonnevlammen, en of ook de zon supervlammen kan produceren.

Om dat te onderzoeken hebben de astronomen bijna 100.000 sterren onderzocht met de nieuwe Guo Shou Jing-telescoop in China – ook bekend als LAMOST. De spectroscopische waarnemingen laten zien dat supervlammen waarschijnlijk inderdaad op dezelfde manier ontstaan als zonnevlammen. Het enige verschil lijkt te zijn dat de magnetische velden op de oppervlakken van sterren die supervlammen produceren doorgaans sterker zijn dan die op het zonsoppervlak.

De Chinese LAMOST-telescoop. Met dit instrument kunnen van 4000 sterren tegelijk de spectra worden vastgelegd.

Het lijkt dus niet waarschijnlijk dat onze zon supervlammen kan genereren. Maar er zit een addertje onder het gras: van alle ‘supervlammende’ sterren die de astronomen onderzocht hebben, had ongeveer tien procent een magnetisch veld dat net zo sterk of zelfs zwakker was dan het magnetische veld van de zon.

Of de zon zich zo braaf zal blijven gedragen als nu, is dus bepaalde niet zeker. Dat is een verontrustende gedachte, want als onze aarde door een zware supervlam wordt getroffen, kan dat desastreuze gevolgen hebben – niet alleen voor alle elektronica waar we gebruik van maken, maar ook voor de aardatmosfeer en de leefbaarheid van onze planeet.

Op basis van hun onderzoek concluderen de wetenschappers dat onze zon in elk geval geregeld uitbarstingen vertoont die zo’n beetje het midden houden tussen ‘gewone’ zonnevlammen en supervlammen. Gemiddeld zouden dat soort uitbarstingen ongeveer eens in de duizend jaar moeten optreden. Dat komt aardig overeen met het vermoeden dat de zon in de jaren 775 en 993 een kleine supervlam heeft geproduceerd. Aanwijzingen daarvoor zijn teruggevonden in de groeiringen van bomen.