Op aarde is elk levend wezen gebouwd op DNA-molecules. Is dat op andere planeten waar leven mogelijk is ook zo?
De Nobelprijzen hebben de voorbije jaren wat van hun glans verloren. Er waren enkele schandalen, en alternatieve initiatieven spelen niet alleen veel korter op de bal, ze schuiven ook merkelijk meer. De Breakthrough Prize van de Israëlisch-Russische internetmiljardair Yuri Milner is een vrij recent voorbeeld.
Het blijft relevant om wetenschappelijke prestaties vanaf enige afstand te beoordelen, maar de beslissingen uit Zweden komen soms wat geforceerd over. Dit jaar ging de Breakthrough Prize in de Natuurkunde naar 347 ‘winnaars’. Het ging om alle wetenschappers van de Event Horizon Telescoop die als eersten een zwart gat fotografeerden. De ‘oude prijs’ uit Zweden werd dit jaar daarentegen uitgereikt aan drie laureaten – meer laat het comité niet toe – uit twee vakgebieden die wat los van elkaar staan. Hij ging naar de Canadees James Peebles, voor zijn theoretisch werk in de kosmologie, en naar de Zwitsers Michel Mayor en Didier Queloz, voor hun ontdekking van de eerste exoplaneet in 1995.
Dat was voor de goede orde wel degelijk een mijlpaal. Exoplaneten zijn planeten die rond een andere ster dan de zon draaien. Intussen zijn er in de Melkweg meer dan vierduizend gespot, in diverse vormen en formaten en met verschillende banen. Naarmate er meer ontdekt worden, neemt ook de hoop toe dat er eentje bij zit waarop leven aanwezig is. Vier exoplaneten in een zogenoemd bewoonbare zone – met geschikte afstand tot hun moederster – komen met stip in aanmerking. Het gaat om drie planeten rond de ster Trappist-1 en eentje rond Proxima Centauri, de ster die het dichtst bij onze zon staat. Die korte afstand van 4,25 lichtjaar opent volgens Yuri Milner perspectieven. Met zijn project Breakthrough Starshot wil hij de komende decennia met lichtzeilen Proxima Centauri exploreren, op zoek naar leven.
Wetenschappers hebben geen idee hoe buitenaards leven eruitziet
Bij die zoektocht moeten er nog enkele technische noten worden gekraakt. Wetenschappers hebben bijvoorbeeld geen idee hoe buitenaards leven eruitziet. Ze denken dat het een genetische code moet hebben. Op aarde zijn organismen gebouwd op DNA-molecules, maar dat kan op exoplaneten anders zijn. Molecules met bijvoorbeeld drie strengen in plaats van twee, of acht basenparen in plaats van vier. In het lab werden al zulke alternatieve versies van DNA synthetisch samengesteld, om te kijken of het genetische informatie kan coderen en doorgeven. Volgens Nederlands sterrenkundige Vincent Icke bestaat buitenaards leven net als bij ons uit cellen. ‘Zoals de algen en wieren en andere troep langs de randen van oceanen. Een schuim van eencelligen verwacht ik ook aan te treffen op een andere planeet met leven’, zegt hij verder in de nieuwe Eos Wetenschap.
Veel blijft speculatief, maar is ook buitengewoon spannend om volgen. In maart 2021 gaat de Amerikaanse James Webb Space Telescope de ruimte in. Enkele jaren later moet de Europese Extremely Large Telescope in Chili klaar zijn. Beide instrumenten gaan onder meer de atmosfeer rond exoplaneten nader bekijken. De wetenschappers die buitenaards leven ontdekken, wacht eeuwige roem. En belangrijke prijzen.
De nieuwe Eos ligt vanaf donderdag 21 november in de winkel en is ook te koop op www.tijdschriftenwinkel.be
