Plannen voor grootste ‘onderwatertelescoop’ ter wereld krijgen vorm

De KM3NeT-detector moet meer inzicht geven in de evolutie van het heelal en in de fundamentele eigenschappen van de moeilijk detecteerbare neutrino’s.

Neutrino’s zijn ideale ‘boodschappers’ uit de kosmos. De stabiele subatomaire deeltjes kunnen enorme afstanden afleggen zonder dat ze zich laten verstoren door de materie of magnetische velden die ze onderweg tegenkomen. Maar aan dat voordeel kleeft een groot nadeel: het maakt de deeltjes heel moeilijk detecteerbaar. Om neutrino’s te kunnen opvangen, heb je daarom een kolossale detector nodig.

Zo’n detector maakt veelal gebruik van het feit dat wanneer een neutrino toevallig tóch een interactie aangaat met een atoomkern, er een ‘lawine’ aan snel bewegende geladen deeltjes ontstaat. Wanneer deze deeltjes zich een weg banen door een medium – een vloeistof bijvoorbeeld of een dikke laag ijs – produceren ze zogeheten Tsjerenkovlicht En dit blauwe schijnsel laat zich wél (relatief) gemakkelijk detecteren.

Om de wetenschappers een handje te helpen heeft Moeder Natuur al voor enkele geschikte mediums gezorgd: het dikke ijs op Antarctica en het diepe, heldere water van het Baikalmeer en de Middellandse Zee. In laatstgenoemde wordt de KM3NeT-detector ondergebracht – voor een deel ten zuidoosten van het Italiaanse eiland Sicilië, voor een ander deel ten zuiden van de Zuid-Franse stad Toulon.

De eerste fase van de KM3NeT-detector bestaat uit 31 honderden meters lange flexibele kabels die op onderlinge afstanden van ongeveer 95 meter in de zeebodem worden verankerd. Aan die kabels worden op regelmatige afstanden boeien met optische sensors bevestigd voor het opvangen van het Tsjerenkovlicht. Dit deel van de detector, waar een prijskaartje van ongeveer 31 miljoen euro aan hangt, zal naar verwachting in 2017 gereed zijn.

In zijn volle omvang zal de KM3NeT-detector bestaan uit drie ‘bouwstenen’ van elk 115 kabels en 18 optische sensors. Deze tweede fase – kostprijs 95 miljoen euro – is op zijn vroegst in 2020 voltooid.