Ruimtetelescopen sporen oudste sterrenstelsel op

Geholpen door een kosmische 'loep' hebben de ruimtetelescopen Spitzer en Hubble een sterrenstelsel ontdekt dat waarschijnlijk het verste stelsel is dat ooit is waargenomen. Ze berichten er deze week over in Nature.

Het licht dat nu van het onooglijke rode vlekje is opgevangen, is uitgezonden toen het heelal amper 500 miljoen jaar oud was. Anders gezegd: het stelsel bevindt zich op een afstand van meer dan 13 miljard lichtjaar.

Dit wijst erop dat het stelsel al bestond aan het einde van het zogeheten donkere tijdperk van het heelal. Dat tijdperk begon ongeveer 400.000 jaar na de oerknal, toen de temperatuur in het heelal zo ver was gedaald dat elementaire deeltjes zich konden samenvoegen tot neutraal waterstofgas, dat de vrije doorgang van licht belemmerde.

Het heelal werd pas 'doorzichtig' toen de energierijke straling van de eerste sterren en sterrenstelsels ervoor zorgde dat de meeste waterstofatomen in het heelal hun elektron kwijtraakten oftewel ioniseerden. Ook nu nog verkeert dit waterstofgas in geïoniseerde toestand.

Normaal gesproken zijn deze piepjonge sterrenstelsels niet waarneembaar met de huidige telescopen. Maar bij toeval bevindt het nu waargenomen stelsel zich achter een grote cluster van nabijere stelsels. De zwaartekracht van deze cluster fungeert als een soort lens die het licht van het 'ultra-verre' stelsel ongeveer vijftien keer versterkt. (ee)