Satelliet brengt 'staart' van het zonnestelsel in beeld

Ons zonnestelsel heeft, net als een komeet, een staart. De NASA-satelliet IBEX heeft nu voor het eerst de structuur ervan in kaart gebracht.

Sterren zenden een aanhoudende stroom van geladen deeltjes de ruimte in. Deze 'sterrenwind' vormt een reusachtige bel die tegendruk geeft aan het ijle gas waarmee de interstellaire ruimte is gevuld. Doordat elke ster in beweging is ten opzichte van dat interstellaire medium, is die 'bubbel' nooit precies bolvormig. Aan de voorkant is hij samengedrukt, terwijl hij aan de achterkant juist is uitgerekt tot een lange staart.

Bij verschillende sterren is die staart ook werkelijk waargenomen. Maar de staart van onze eigen ster – de zon – is niet zo gemakkelijk waarneembaar, al was het maar omdat de deeltjes waaruit hij bestaat geen licht uitstralen. IBEX heeft de vorm van 'onze' staart dan ook op indirecte wijze moeten vaststellen. Daartoe heeft hij de afgelopen drie jaar de neutrale atomen gemeten die ontstaan bij botsingen tussen deeltjes aan de rand van het zonnestelsel.

Anders dan geladen deeltjes, die onder invloed van het magnetische veld van de zon van hun koers afwijken, bewegen deze energierijke neutrale atomen vanaf hun ontstaan gewoon rechtdoor. Door bij te houden waar de neutrale atomen vandaan komen, kan worden gereconstrueerd in welke richtingen de meeste botsingen tussen zonnedeeltjes en het interstellaire gas optreden.

De metingen geven geen informatie over de lengte van de staart van ons zonnestelsel, maar laten wel de dwarsdoorsnede ervan zien. Deze heeft ongeveer de vorm van een klavertjevier: twee lobben van relatief traag bewegende deeltjes aan weerszijden, met erboven en eronder een lob van snellere deeltjes. Deze vorm kan worden toegeschreven aan het feit dat de zon de afgelopen jaren vanaf haar polen snellere deeltjes de ruimte in heeft gezonden dan vanaf haar evenaar. Dat is het normale patroon in perioden dat de zon weinig actief is. (EE)