Superzwaar zwart gat blaast stof weg

Gedetailleerde waarnemingen met de Europese Very Large Telescope Interferometer laten zien dat zich boven en onder de materieschijf rond het superzware zwarte gat in de kern van sterrenstelsel NGC 3783 veel koel stof bevindt. Het lijkt erop dat dit stof door het zwarte gat wordt weggeblazen.

In de afgelopen twintig jaar hebben astronomen ontdekt dat bijna alle sterrenstelsels een enorm zwart gat in hun centrum hebben. Sommige van deze zwarte gaten groeien door materie uit hun omgeving aan te trekken. Bij dat proces ontstaan de meest energierijke objecten in het heelal: actieve galactische kernen (AGN’s).

De superzware zwarte gaten in deze AGN's zijn omringd door ‘donuts’ van kosmisch stof dat uit de omringende ruimte is opgeslokt. Vermoed werd dat de sterke infraroodstraling die de AGN’s produceren grotendeels van deze stofringen afkomstig is. De nieuwe waarnemingen laten echter zien dat dit niet zo is: boven en onder de hoofdring, die uit heet stof bestaat, bevinden zich enorme hoeveelheden koeler stof die óók een bron van infraroodstraling zijn.

Het koele stof komt als een soort wind van het zwarte gat af. Blijkbaar voedt het zwarte gat zijn onverzadigbare honger met materiaal uit de nabije omtrek, maar door de intense straling die hierbij ontstaat wordt een deel van het materiaal weer weggeblazen. Het is nog onduidelijk wat het nettoresultaat van deze twee processen is en wat dit betekent voor de groei en ontwikkeling van de superzware zwarte gaten in sterrenstelsels.

De Very Large Telescope Interferometer staat in het noorden van Chili. Het instrument bestaat uit wisselende combinaties van de afzonderlijke telescopen van de Very Large Telescope (VLT). Door de lichtbundels van deze telescopen met elkaar te combineren ontstaat een instrument met een beeldscherpte die gelijk is aan die van een 130-meter telescoop. (ee)