Beeld: Totale maansverduistering boven Amsterdam op 21 januari 2019.
Wie de maansverduistering wil aanschouwen, moet maandagochtend vroeg uit de veren. De verduistering begint om 4.27 uur aan de zuidwestelijke horizon. Vanaf 5.29 uur is de maan helemaal verduisterd. Deze fase van volledige verduistering duurt zowat 85 minuten, tot 6.54 uur. In België zullen we ons echter met minder tevreden moeten stellen, want de maan begint al onder te gaan om 5u47.
Hoe zat dat nu weer?
Op elk ogenblik verlicht de zon de helft van de aardbol, terwijl de andere helft in duisternis gehuld is. Door de draaiing van de aarde om haar as in 24 uur levert ons dit het vertrouwde patroon van dag en nacht op.
Intussen draait de maan ook nog eens om de aarde. Wanneer de aarde tussen zon en maan in staat, kan ze haar schaduw op het maanoppervlak werpen, waardoor zonlicht onttrokken wordt aan een denkbeeldige maanbewoner. Dat noemen we een maansverduistering.
De configuratie met de aarde tussen zon en maan kennen we. Die doet zich elke maand voor en zorgt voor volle maan. Een maansverduistering vindt dan ook steeds plaats bij volle maan.
Maar waarom dan niet elke maand? Dat zit als volgt. Het vlak waarin de beweging van de maan rond de aarde zich afspeelt, maakt een hoek van iets meer dan 5° met het baanvlak van de beweging aarde-zon, beter bekend als de ecliptica.
Doorgaans zal de maan dan ook niet precies in het verlengde staan van zon en aarde, maar er een hoek mee maken die nog voldoende groot is om volop zonlicht te blijven ontvangen en als volle maan te schijnen.
Frequentie
Gemiddeld doet zich twee keer per jaar een maansverduistering voor. Maar omdat de fase van verduistering al bij al vrij kort is – de 85 minuten van 16 mei is zelfs bovengemiddeld lang – kan je elke maansverduistering slechts in een beperkt gebied op aarde aanschouwen. Voor de verduistering van maandag is Zuid-Amerika en het oostelijk deel van de VS de meest geschikte locatie, terwijl ook Afrika en Zuidwest-Europa een mooi schouwspel tegemoet gaan.
De eerstvolgende maansverduistering vindt plaats op 8 november, maar zal helemaal niet bij ons te zien zijn. Wie liever in België blijft, kan alvast 7 september 2025 in zijn agenda aankruisen.
Soorten maansverduisteringen
De eclips van 16 mei is een zogenaamde totale maansverduistering. Dit houdt in dat het hele maanoppervlak het zonder rechtstreeks zonlicht moet stellen. In het andere geval spreekt men van een gedeeltelijke maansverduistering.
Daarnaast is er nog het onderscheid tussen bijschaduw of penumbra (minder zonlicht op het maanoppervlak) en kernschaduw of umbra (geen zonlicht). Op 16 mei trekt de maan vanaf 3u32 de penumbra binnen. Vanaf 4u27 maakt ze contact met de umbra, om er vanaf 5u29 volledig door bedekt te worden.
Tot slot hoor je ook nog wel eens spreken van een ‘bloedmaan’. Wanneer de maan helemaal verduisterd is door de kernschaduw zal ze weliswaar geen direct zonlicht meer ontvangen, maar wel nog zonlicht dat afgebogen is door de atmosfeer van de aarde. Van alle kleuren in het spectrum is rood licht het meest afgebogen, wat de verduisterde maan een rode gloed geeft.
