Drones botsen op menselijke grenzen

Webwinkel Amazon wil binnen enkele jaren drones inzetten om pakketjes aan huis te leveren. Technisch kan het, maar de factor ‘mens’ maakt het idee meer fantasie dan werkelijkheid. De drone zelf is wel een blijvertje.

Het Amerikaanse televisieprogramma ‘60 minutes’ bracht een bezoek achter de schermen van webwinkel Amazon toen grote baas Jeff Bezos de journalist meenam naar een aparte ruimte. ‘Ik wil je iets laten zien’, zei hij, en op tafel stonden twee uav’s (unmanned aerial vehicles). Want als het van Bezos afhangt brengen in de toekomst drones pakketjes aan huis. Volautomatisch, dus zonder piloot. Ze vertrekken in het distributiecentrum, zoeven via gps binnen het half uur naar het huis van de klant, droppen de bestelling en vliegen terug. Natuurlijk zijn er een paar beperkingen: de bestelling mag niet meer dan 2,3 kilogram wegen, de huizen mogen niet verder dan 16 kilometer van het distributiecentrum liggen en de Amerikaanse overheid moet eerst nog commercieel gebruik van drones goedkeuren. Maar de optimistisch Bezos ziet zijn droom binnen vijf jaar al van start gaan.

In de media relativeerden verschillende experts die droom. Wat als een uav tegen iemand of iets aanbotst? Ook de huidige generatie drones heeft moeite om dichtbij vliegende broertjes efficiënt te herkennen en te ontwijken. En wat als iemand besluit naast zijn pakje ook de drone bij zich te houden? Zelfs een onbekende zou de drone uit de lucht kunnen ‘stelen’ en er, zonder gps, mee vandoorgaan. Bovendien, wanneer in 2015 de overheid de regels rond dronegebruik versoepelt, wil dat nog niet zeggen dat de nieuwe wetgeving alle wensen van Bezos vervult.

Vliegende militair

Maar: met of zonder pakketje goederen eraan vast, de drone zal blijven. In militaire kringen draaien uav’s al decennia mee. Moderne uav’s ontstonden aan het begin van de jaren tachtig, toen Israeli’s kleine versies van vliegtuigen uitrusten met toestellen zoals infraroodcamera’s. De machines waren kleiner en dus moeilijk detecteerbaar voor de vijand. Andere troeven waar de drones vandaag mee uitpakken: ze zijn goedkoop, kunnen dagen in de lucht blijven en ze maken het beroep van piloot een pak veiliger. De bestuurder van het uav hoeft zelfs niet in een tentje in de buurt van de conflictzone te zitten. Drones die vandaag door Afghanistan vliegen worden bestuurd door piloten op een luchtmachtbasis in Nevada. Een satelliet zorgt voor verbinding tussen de twee. Overigens zijn de VS misschien wel de bekendste, maar lang niet de enige drone-gebruiker. Zelfs de Verenigde Naties gebruikten onlangs voor het eerst uav’s, om de activiteiten van gewapende groeperingen en burgers in Congo te monitoren.

The Reaper, voorgesteld in 2008.

Drones zijn er in alle maten en gewichten. Van kleine helikoptertjes die opstijgen vanuit je handpalm tot meterslange vliegtuigen. Ze vliegen autonoom of worden vanop afstand door een mens bestuurd. Je kan drones uitrusten met camera’s, wapens, wetenschappelijke instrumenten, en ga zo maar door. En: ze kunnen tot 300 kilometer per uur vliegen. Niet onlogisch dat het leger er dol op is.

In onder meer Irak, Libië, Jemen en Pakistan zetten de Verenigde Staten al uav’s in. behalve informatie verzamelen kunnen ze ook actief deelnemen aan de oorlog. Onder de regering-Bush bleven dodelijke aanvallen meestal beperkt tot geïdentificeerde personen die op een ‘kill list’ stonden. Wanneer Obama de fakkel overnam werd het gebruik van drone-aanvallen opgevoerd en gebeurde dat steeds vaker op onbekenden die zich verdacht gedragen. Cijfers zijn onduidelijk of geschat, maar dat er door drone-aanvallen al enkele duizenden mensen zijn gestorven, staat vast.

In oktober jongstleden publiceerde Amnesty International een rapport over drone-aanvallen door de VS in Pakistan: de ngo waarschuwt voor de illegaliteit ervan en hoe daarbij burgerslachtoffers vallen. Ook met deze nieuwe techniek blijft oorlog niet beperkt tot de soldaten. Het rapport beschrijft verder hoe dorpsbewoners de slaap niet kunnen vatten door de luidruchtige patrouillerende drones en hoe ze elke keer opnieuw vrezen voor een aanval wanneer er ééntje overvliegt.

Illegaal

Ook in onze streken maakt de drone opmars, gelukkig met vredelievendere doeleinden. Steeds meer bedrijven, zoals het Gentse Gatewing, bouwen onbemande luchtvaarttuigen en steeds meer mensen zijn erin geïnteresseerd. Een drone heb je online al voor minder dan 100 euro. De mogelijkheden zijn dan ook groot. De Nederlandse Defensie verzamelt er data mee in oorlogsgebied of spoort er drugskwekerijen mee op, het Vlaamse Agentschap Wegen en Verkeer maakt er topografische metingen mee en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek verzamelt habitatinformatie. Hulpdiensten kunnen een drone bij grote rampen inzetten om snel de schade op te meten of met een warmtecamera naar overlevenden te zoeken. Drones om beelden te maken zijn ook populair maar botsen op privacy-problemen. Zo onderschepten de veiligheidsdiensten op 23 juli dit jaar een drone boven het koninklijk domein van het Waalse Fenffe. Een fotograaf van de SudPresse-kranten gebruikte die om het domein in beeld te brengen, zonder daarbij de koninklijke familie te viseren. Het parket opende een dossier.

Bij ons is de regelgeving nog niet echt aangepast aan de opkomende drones. In Nederland bepalen de wetten voor hobbyisten en hun modelvliegtuigen de spelregels. Zo moet je te allen tijde een goed zicht hebben op het vliegmodel. Voor commercieel gebruik is een vergunning vereist. In België zijn drones gewoon verboden, zegt Thomas De Spiegelaere van de Federale overheidsdienst mobiliteit. ‘Wel kunnen we uitzonderingen toestaan, bijvoorbeeld bij wetenschappelijke doeleinden of voor de hulpdiensten.’ De wetgever werkt aan een nieuwe regelgeving, maar ‘het is nog te vroeg om daar veel over te zeggen. Wel is het zo dat we aan zeker vier zaken aandacht zullen besteden: het gebruik van het luchtruim, de vergunningen voor piloten, de technische aspecten van het toestel en brevetten voor bedrijven die ze gebruiken.’

De Spiegelaere denkt niet dat er binnen enkele jaren Amazon-toestellen over onze daken zoemen. ‘Is het wel rendabel? Bij onze steden liggen luchthavens en daar mag je niet zomaar vliegen, dus dat zijn dichtbevolkte gebieden die je al niet kunt bedienen. Ook zal een drone niet overal toegelaten zijn om privacy-redenen. Kijk naar mensen die met modelvliegtuigen vliegen, dat mag nu ook alleen maar op toegewezen terreinen en met regels over de afstand tot huizen.’

Kortom: uav’s zijn binnen enkele jaren technisch misschien wel in staat om de droom van Jeff Bezos uit te voeren, aan de wetgeving zal hij een taaiere klant hebben. Om inbreuken op privacy te vermijden, zal niet alles kunnen. Een kakofonie in de lucht, daar hoeft u nog niet meteen voor te vrezen.

In de mijnbouw worden drones al ingezet, bijvoorbeeld om in de gaten te houden hoeveel er al ontgonnen is.

Dit artikel verscheen ook in Eos Weekblad. Elke vrijdag bieden we u een nieuwsgedreven weekblad, gelardeerd met beeld en geluid. De Eos-app kunt u gratis downloaden (iOS en Android). Met die app haalt u de wekelijkse uitgaven gratis binnen, en kunt u ook Eos Magazine, Psyche&Brein en Eos Memo kopen.