Draden gekoppeld aan een chip lezen de hersenactiviteit en een robot naait ze in het brein.
Dit artikel verscheen eerder op Eos Wetenschap (2019).
Elon Musk wil het menselijke brein in verbinding brengen met computers. Een eerste stap in dat plan is fijne draden implanteren in de hersenschors. De operatie, die even veilig en snel moet verlopen als je ogen laten laseren, zal worden uitgevoerd door een robot.
Musk maakte zijn plannen dinsdagavond bekend in een evenement georganiseerd door Neuralink, een start-up die hij in 2017 oprichtte en die tot nu vooral opviel door zijn stilzwijgen. Met het event liet het bedrijf eindelijk – bij monde van Musk zelf en Neuralink-president Max Hodak – in de professionele potten kijken.
‘Ons uiteindelijke doel is het menselijke brein laten versmelten met artificiële intelligentie’, zei Musk, die zich de voorbije jaren eerder dystopisch uitliet over AI. Via een koppeling met computers en het internet wil hij de hersenschors en het limbisch systeem van het brein verrijken met een derde, digitale intelligentielaag.
Musk hoopt dat de mensheid op die manier kan bijblijven met de steeds versnellende kunstmatige intelligentie. If you can’t beat them, join them: dat lijkt hier de strategie.
Volledig team opgekocht
Voordat die koppeling mogelijk wordt, moet je de hersenactiviteit kunnen uitlezen en vertalen naar een digitale output. Neuralink werkt daarvoor aan draadjes die bijna tien keer dunner zijn dan een mensenhaar. Ze bevatten elektroden die de activiteit van neuronen – zenuwcellen die informatie verwerken en doorsturen – in het brein registreren.
Om de draadjes te implanteren, ontwikkelde Neuralink een robot die ze met naalden aan de schedel ’vastnaait’. Volgens Musk wordt de ingreep even vanzelfsprekend als je ogen laten laseren. ‘Je kan de machine zijn gang laten gaan en enkele uren later is het achter de rug. Je moet er niet eens voor naar het ziekenhuis.’
Op termijn wil het bedrijf de robot vervangen door een laser, die de draadjes op een minder invasieve manier kan implanteren. De draadjes zijn alvast buigzaam, wat schade aan de hersenschors tot een minimum moet beperken.
Musk zit op een goed spoor, denkt Sebastian Haesler (KUL), die aan het NERF-instituut onderzoek uitvoert naar manieren om neuronenactiviteit te meten en manipuleren. ’Hij is niet de eerste, en hij doet het natuurlijk op zijn manier: zodra Musk lucht kreeg van het idee van breinimplantaten en hoorde over een postdoc die een prototype had ontworpen voor een geschikte robot, kocht hij gewoon de student en het hele team op.’
‘Je kan de machine zijn gang laten gaan en enkele uren later is het achter de rug. Je moet er niet eens voor naar het ziekenhuis’
‘Maar zijn benadering met de robot en de draadjes heeft wel enkele belangrijke voordelen tegenover bestaand onderzoek’, aldus Haesler. ‘De onderzoekers bij Neuralink kunnen kiezen waar in het brein ze de elektroden plaatsen, en het draadjessysteem laat hen in principe toe om op te schalen. Het is een heel interessant idee.’
Veelbelovend voor patiënten met hersenstoornissen
Waarom zou iemand zijn of haar brein aan een computer willen koppelen? We hebben al beeldschermen om input te ontvangen van de computer, en met een toetsenbord kunnen we de output van ons brein digitaliseren.
Alleen begrenzen die fysieke tussenstukken onze interactiesnelheid nogal. Vooral typen gaat veel trager dan denken. Als Musk met Neuralink een manier vindt om schermen en toetsenborden overbodig te maken, kunnen we wat die interactiesnelheid betreft misschien een spreekwoordelijke geluidsbarrière doorbreken.
Tot wat zo’n versnelling allemaal kan leiden, is moeilijk in te schatten. Musk bleef dinsdag bewust vaag: ‘Het idee is om een ‘goed afgestelde’ toekomst te creëren.’
Max Hodak gaf wel aan dat Neuralink zich in eerste instantie zal richten op het helpen van patiënten met hersenstoornissen die niet in staat zijn zelf een touchscreen, muis of keyboard te bedienen.
’We bleven dit horen van patiëntgroepen: als je een zorgverlener moet vragen om voor jou op knoppen te drukken, wat is dan nog het punt van een eigen toestel te hebben? Als patiënt wil je zelfstandig kunnen omgaan met je elektronische apparaten.’
Succesvolle tests bij apen
Neuralink heeft nu al tests gedaan bij muizen. En dinsdag zei Musk ook dat minstens een proef bij primaten succesvol is verlopen: ‘Een aap is erin geslaagd om de gekoppelde computer met zijn hersenen te besturen.’
‘Een aap is erin geslaagd om de gekoppelde computer met zijn hersenen te besturen’
In 2020 wil Neuralink overgaan op klinische tests met mensen. Het wil in een hersenhelft vier nodes met draadjes implanteren. Dat klinkt op het randje van overmoedig. Het zou niet de eerste keer zijn dat Musk zich in zijn eigen ambities verslikt.
'Ik denk dat Neuralink die deadline absoluut kan halen’, zegt Haesler. ‘Ze werken al twee jaar met een toegewijd team aan één doel. Dat ze nu met een eerste lading informatie naar buiten komen, betekent hoogstwaarschijnlijk dat ze klaar zijn voor menselijke proeven.’
‘Ik vermoed dat behoorlijk wat vrijwilligers zich zullen aanmelden voor de proeven’, zegt Haesler. ‘Patiënten die nu niet zelfstandig met een smartphone of computer kunnen werken, zullen niet kunnen wachten om ermee aan de slag te gaan.’
Minimum aan hersentrauma
Voordat die tests kunnen beginnen, moet Neuralink aantonen dat de procedure om de draadjes te implanteren veilig is. Musk was dinsdag laconiek: ‘We moeten erop toezien dat we bij de implantatie geen bloedvaten doorprikken. Sowieso zal er een minimum aan hersentrauma zijn. Maar je zal het niet merken (lacht).’
‘Patiënten die nu niet zelfstandig met een smartphone of computer kunnen werken, zullen niet kunnen wachten om ermee aan de slag te gaan’
‘Ik heb de plannen voor de robotmachine gezien en in een paper las ik dat de ingreep nog wel wat weefselschade veroorzaakte’, bevestigt Haesler. ‘Maar als je kijkt naar wat robots nu al kunnen doen in de medische sector, dan denk ik dat de ingreep zeker mogelijk is.’
Een minder prioritaire maar evengoed belangrijke vraag voor op lange termijn is hoe duurzaam de draadjes zijn. ‘De implantaten in je brein stoppen is als een elektronisch apparaat in zee gooien. De omgeving van de hersenen is heel zout. Als je daar een implantaat in stopt, krijg je corrosie. Het is me niet duidelijk hoe Neuralink daaraan tegemoet gaat komen.’
Als je die draadjes eenmaal in je hoofd hebt, krijg je ze er niet meer uit. Ze raken overgroeid met weefsel. Haesler: ‘Wanneer ze kapotgaan, blijf je ermee zitten. Dat gezegd zijnde: inactieve draadjes veroorzaken geen verdere schade, dus zo’n ramp zou dat nu wellicht ook niet zijn.’
Beetje eng
Onderzoekers werken al een eindje aan implantaten die de brug slaan tussen de hersenen en computers. Maar met Elon Musk en Neuralink lijkt het domein een versnelling hoger te zullen schakelen.
‘Sinds een paar jaar zien we dat stoutmoedige ondernemers met dikke cheques bedrijven uit de grond stampen en een sector creëren, en we zijn er nog helemaal niet uit of het wel een goed idee is om hen al die dingen te laten ontwikkelen’, zegt Haesler.
‘Voor de medische sector valt het idee om chips in je brein te planten te verantwoorden. Maar als persoon zonder beperkingen of aandoeningen zou ik op dit punt zelf geen implantaat in mijn hersenen willen.’
‘Musk zegt dat we ons brein moeten verrijken opdat artificiële intelligentie geen loopje met ons zou gaan nemen. Voor mij is het gewoon nog niet duidelijk wat dat verrijken dan precies inhoudt. Als het gaat om andere talen leren en dergelijke, dan kan dat oké zijn. Alleen hebben we het punt waarop we dat kunnen nog lang niet bereikt.’
‘Op dit punt zou ik zelf geen implantaat in mijn hersenen willen’
We moeten een vorm van transhumanisme onderschrijven, vindt Musk, anders zijn we niet aangepast voor de toekomst. ‘Maar ik weet niet of aangepast zijn noodzakelijk betekent dat we chips in ons brein planten’, zegt Haesler.
Musk begrijpt dat het allemaal nogal snel eng begint te klinken. Op het evenement deed hij zijn best om gerust te stellen: ‘Neuralink gaat niet ineens je brein overnemen.’ Meteen daarna voegde er lachend aan toe: ‘Het gaat gewoon een hele tijd duren. En je zal het zien aankomen.’
