Nog tot 24 maart vindt Flanders Technology & Innovation plaats, een reeks festivals die herinneringen oproepen aan de jaren 1980. Ze moeten de schijnwerper zetten op Vlaanderen als kennisregio. Bij de start van FTI polsen we bij minister van Innovatie Jo Brouns naar de stand van het wetenschappelijk onderzoek in Vlaanderen. ‘Innovatie is geen doel op zich.’
Bij gebrek aan natuurlijke grondstoffen moet een kleine regio als Vlaanderen het doen met zijn brains, luidt het cliché. Kunnen we die rol van kennisregio voldoende waarmaken, en verloopt de doorstroming van wetenschappelijke ontdekkingen naar een maatschappelijk relevante toepassing wel vlot genoeg?
‘Het is niet evident om te bepalen wat een wetenschappelijke doorbraak is’, zegt Jo Brouns, Vlaams minister van Wetenschap en Innovatie. ‘Sommige ontdekkingen blijken pas jaren later – en soms zelfs in een geheel ander vakgebied – revolutionair. Daarnaast bleken heel wat uitvindingen of doorbraken onmogelijk zonder jaren aan voorafgaand fundamenteel onderzoek. Dat is de basis voor de economische en maatschappelijke innovaties die we nodig hebben. Het internet werd uitgevonden in het CERN, de Europese onderzoeksinfrastructuur in Genève. Daarom ben ik ook zo’n grote voorstander van het Einsteintelescoop-project in onze regio (onder het drielandenpunt Nederland-Duitsland-België, red.). Deze infrastructuur voor fundamenteel onderzoek om zwaartekrachtgolven te meten, levert ongetwijfeld wetenschappelijke en technologische doorbraken op.’
‘Heel wat uitvindingen of doorbraken bleken onmogelijk zonder jaren aan voorafgaand fundamenteel onderzoek’
‘De doorstroming van innovaties en kennis naar toepassingen in diensten en producten die een maatschappelijke en economische meerwaarde bieden is een complex gebeuren. Het is geen lineair proces dat automatisch volgt uit excellent fundamenteel onderzoek. Dit blijkt uit de Europese innovatieparadox, een term die we hanteren om aan te geven dat Europa en ook Vlaanderen internationaal uitblinken in het opbouwen van nieuwe kennis – gemeten via het aantal wetenschappelijke publicaties per tienduizend inwoners en citaties – maar ten opzichte van andere wereldspelers lager scoren in het omzetten van deze kennis en innovaties in toepassingen met een meerwaarde.’
Kennisvalorisatie wordt door Europa erg gestimuleerd. Wat heeft Vlaanderen hier gerealiseerd?
‘Er zijn meerdere succesverhalen. De KU Leuven pionierde in 1972 met de oprichting van Leuven Research and Development (LRD), wereldwijd een van de eerste Knowledge and Technology Transfer Offices (KTTO). LRD is ontstaan vanuit de visie dat onderzoekers en kennisinstellingen ondersteund moeten worden door diverse intermediaire experts om het proces van kennisvalorisatie met succes te doorlopen.’
‘Voor de financiering van onderzoek op hoger TRL-niveau (technology readiness level, of de mate waarin een technologie rijp is om door te ontwikkelen, red.) in de hogere onderwijsinstellingen en van de functies van business developer heeft de Vlaamse overheid in 2004 de Industriële Onderzoeksfondsen (IOF) opgericht. Het IOF-jaarbudget is over de jaren aanzienlijk gestegen en bedraagt nu 62 miljoen euro gespreid over de vijf Vlaamse Associaties. De Vlaamse overheid investeert aanvullend in diverse incubatoren, testsites en proeftuinen. Een goed voorbeeld is het Thor Park in Genk, dat zich richt op energietransitie, slimme maakindustrie en smart city-applicaties.’
‘Er is nog ondersteuning nodig van experts in intellectuele eigendom om patenten of merkbescherming aan te vragen, van juristen om contracten en licentieovereenkomsten op te stellen, van economen om businessmodellen voor de spin-offs vorm te geven en van specialisten in onder meer communicatie, netwerkevents, marketing en fondsenwerving.’
‘Dat werpt vruchten af. Jaarlijks zien gemiddeld 25 spin-offs het licht, waarvan er meerdere uitgroeien tot grote bedrijven. Voorbeelden zijn Materialise, opgericht in 1990 als spin-off van KU Leuven en wereldleider in 3D-printing, en Ablynx, opgericht in 2001 als spin-off van VIB en VUB en in 2018 overgenomen door Sanofi voor 3,9 miljard euro.’
Flanders Technology & Innovation (FTI) moet Vlaanderen op de kaart zetten als technologische topregio. Met welke resultaten zal u als minister van wetenschapsbeleid na afloop tevreden zijn?
‘Vlaanderen is een absolute topregio op het vlak van innovatie. We investeren meer dan 3,6 procent van het bruto binnenlands product in onderzoek en innovatie. Dat maakt ons wereldwijd een van de beste leerlingen van de klas en daar mogen we fier op zijn. Voor mij is innovatie geen doel op zich, maar een middel om maatschappelijke uitdagingen aan te gaan. Om de transitie te realiseren naar een duurzame samenleving, of – ook zeer actueel – om ervoor te zorgen dat we gezonde en betaalbare voeding produceren. Kortom, dat we de samenleving van morgen uitbouwen met daarin meer welvaart en een mooie toekomst voor iedereen.’
‘Voor mij is innovatie een middel om maatschappelijke uitdagingen aan te gaan’
‘Daarom ben ik ook zeer blij dat we met de Vlaamse regering Flanders Technology & Innovation terug in het leven hebben geroepen. Onder impuls van Gaston Geens werden de eerste FTI-festivals georganiseerd in de jaren 1980 en 1990. In maart organiseert Vlaanderen dus een nieuwe versie, met verschillende festivals in de Vlaamse provincies, zodat we een breed publiek kunnen aanspreken. Enerzijds om Vlamingen bekend te maken met excellente innovaties die hier worden ontwikkeld. Anderzijds om jongeren te enthousiasmeren voor onderzoek en innovatie en voor STEM-richtingen. Bezorgde burgers en jongeren kunnen hun steentje bijdragen aan een betere wereld.’
‘Ik hoop dus dat de FTI-week een groot succes wordt. En vooral een inspiratie voor wat STEM en onderzoek ons kunnen brengen, met de Einsteintelescoop als belangrijk ijkpunt. Ik ben ervan overtuigd dat we met Vlaanderen de kennis in huis hebben om heel wat maatschappelijke problemen aan te pakken. De oplossingen van morgen komen van de jongeren van vandaag.’
In het weekend van 23 en 24 maart vindt in Antwerpen het FTI Slotfestival plaats. Meer informatie op fti.vlaanderen
