Onzichtbare moordenaars

Gifgassen zijn een gruwelijk wapen dat 190 landen hebben verbannen. Toch worden ze nog altijd aangemaakt en gebruikt. Onder meer in het door oorlog verscheurde Syrië. De recente gifgasaanval daar eiste tientallen doden. Verschillende theorieën doen de ronde over welk gas werd gebruikt. Zonder officiële bevestiging van de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens (OPCW) blijft het gissen welk gas werd gebruikt. Het was vermoedelijk wel één van deze bekende gifgassen.

Sarin is een enorm dodelijk zenuwgas. Het is reukloos en ontstaat door een aantal andere stoffen, zogenaamde precursoren, te mengen. Zenuwgassen werken door een enzym in het lichaam uit te schakelen dat werkt als een aan/uitknop voor spieren en klieren. Daardoor blijven spieren en klieren continu geprikkeld.

Slachtoffers die zenuwgas inademen of ermee in aanraking komen met de huid, worden misselijk, geven over, vallen flauw en krijgen stuiptrekkingen. Daarna treden er verlammingsverschijnselen en ademnood op, waarna het slachtoffer snel overlijdt. Atropine is een antistof, maar moet snel toegediend worden.

Sarin werd oorspronkelijk in 1938 door een Duitse wetenschapper ontdekt en tijdens de Tweede Wereldoorlog geproduceerd, maar nooit ingezet. Sarin werd pas bekend toen de Aum Shinrikyo-sekte de metro van Tokio in Japan aanviel met het goedje. Bij die aanval vielen 12 doden en meer dan 4 000 gewonden.

De Iraakse oud-dictator Saddam Hoessein gebruikte het ook tegen de eigen Koerdische minderheid. In Halabja op 16 maart 1988 vielen toen 5.000 doden bij een bombardement op de stad.

VX is ook een zenuwgas. Het werd recent gebruikt op Kim Jong-nam. De halfbroer van de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un werd ermee vergiftigd op een Maleisische luchthaven. Er werden twee precursoren aangebracht op het gezicht van het nietsvermoedend slachtoffer. Die vormden samen het gas en Kim Jong-nam stierf in de minuten die volgden. Een kleine hoeveelheid VX (tien milligram) volstaat om een volwassen mens te doden.

Chloorgas is geen zenuwgas, maar een verstikkend gas. Het gas tast de slijmvliezen aan waardoor ogen, luchtwegen en longen eronder lijden. Bij een hoge dosis treedt verstikking op. Chloorgas is eenvoudiger te maken dan Sarin omdat het stoffen bevat die overal te vinden zijn. Het is minder dodelijk omdat het makkelijk in de lucht verdunt.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog lieten de Duitsers het uit cilinders lopen waarna een geelgroene gifwolk naar de vijandelijke linies waaide. De eerste keer was in Ieper op 22 april 1915. De onvoorbereide soldaten werden bevangen door het gas. Chloorgas is zwaarder dan lucht en vulde de loopgraven. Het gas werd ook al gebruikt in de Syrische burgeroorlog.

Mosterdgas is de opvolger van chloorgas die in 1917 voor het eerst werd gebruikt aan het Westelijk Front. Het gas veroorzaakt onder andere enorme blaren. Landbouwers en ontmijners vinden tot op vandaag obussen met mosterdgas terug in de Westhoek. De Belgische ontmijningsdienst DOVO houdt zich nog steeds bezig met de ontmanteling van die honderd jaar oude ammunitie.

Duitse wetenschappers ontwikkelden blauwzuur of waterstofcyanide oorspronkelijk als pesticide. Wellicht gaat er lampje branden bij een andere naam van het gif, Zyklon B. Dat gas werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikt in de concentratiekampen van Nazi-Duitsland. Ongeveer 1,2 miljoen mensen stierven door inademing van Zyklon B.

Waterstofcyanide veroorzaakt hoofdpijn, misselijkheid, overgeven, versneld ademen, versnelde hartslag en algehele zwakte. Bij zware vergiftiging veroorzaakt het ook stuiptrekkingen, verlies van bewustzijn, longbeschadiging en uiteindelijk stopt de ademhaling. Minder dan een gram van het gif is dodelijk voor een volwassene. Inademing is de meest voorkomende vorm van besmetting, maar het kan ook door de huid opgenomen worden.