Virtual reality versus fantoompijn

Fantoompijn is een verschijnsel waar de meeste mensen zich weinig kunnen bij voorstellen. Hoe kan je nu pijn voelen in een onbestaand lichaamsdeel? Er werd lang gedacht dat fantoompijn een psychiatrische aandoening was, maar de laatste tien jaar is die opvatting aan het veranderen. Fantoompijn is geen verzinsel, maar gelinkt aan veranderingen op verschillende niveaus van het zenuwstelsel, vooral in de cortex.

“De tactiele representatie van verschillende lichaamsdelen is in onze hersenen georganiseerd in een soort kaart”, legt Bo Geng, postdoc aan de faculteit Geneeskunde van de Deense Universiteit Aalborg, uit. “Als de hersenen geen input meer krijgen van een bepaald gebied dan proberen de hersenen die kaart te reorganiseren.” Raak je een arm kwijt, dan kan bijvoorbeeld je kaak het ‘lege’ gebied overnemen. Hoe groter die overname is, hoe sterker de fantoompijn in je niet-bestaande arm. “Corticale reorganisatie is meest algemene opvatting van hoe fantoompijn ontstaat”, zegt Geng.

Fantoompijn bestrijden, lukt het best wanneer medicatie gecombineerd wordt met andere therapieën. Als je de hersenen bijvoorbeeld kan doen geloven dat het geamputeerde lichaamsdeel er nog is, vermindert de fantoompijn. Wanneer je een spiegel onder een hoek voor je borst plaats en je goede arm spiegelt, dan lijkt het alsof je opnieuw twee armen hebt. Maar deze visuele illusie kan snel verbroken worden. “Met virtual reality kunnen we een veel betere illusie creëren.  Daarbij kan de patiënt vrij bewegen en interageren met objecten.”

Het nieuwe systeem werkt op dit moment enkel bij patiënten met een amputatie aan het bovenlichaam. Ze krijgen een speciale VR-bril en een handschoen. Daarna plaatsen de onderzoekers kleine elektroden op de stomp. Door de stomp te stimuleren met kleine elektrische impulsen, proberen de onderzoekers het gevoel van de fantoomhand na te bootsen. Het systeem registreert vervolgens de bewegingen van de goede hand en vertaalt die naar de virtuele hand. De patiënt kan dan verschillende spelletjes spelen in de virtuele omgeving waarbij hij zijn beide handen kan gebruiken. Geng is enthousiast: “Er zijn nog meer testen nodig, maar de eerste resultaten zijn veelbelovend. Twee van de drie proefpersonen voelden minder pijn en een derde had minder pijnaanvallen.”