Humanoïde robots zijn overwegend wit, zowel in fictie als in het echte leven. Wetenschappers Stephen Cave en Kanta Dihal zochten een verklaring, en wijzen ook op de gevaren van dit verschijnsel.
Een simpele Googlezoektocht naar termen als “artificial intelligence” of “robots” zal je scherm fel doen oplichten van zoekresultaten die overwegend wit zijn. Toch gaat het niet zozeer over de kleur van de robots, maar doelen de onderzoekers Stephen Cave en Kanta Dihal op de witheid van de robots. Dit zijn de karakteristieken die aan androïden worden gegeven om hen zo hard mogelijk op mensen te laten lijken. ‘Mensen’ blijkt dan voornamelijk te verwijzen naar westerse, witte mensen.
Natuurlijk beperkt de witheid van robots zich niet tot internetafbeeldingen. Ook in films zijn robots voornamelijk wit. Kijk bijvoorbeeld naar Terminator voor een gespierde, witte Arnold Schwarzenegger of Ash uit Alien, vertolkt door Ian Holm. De recente HBO-serie Westworld vormt de uitzondering op de regel, waarin robots met verschillende etnische kenmerken het titulaire pretpark bevolken.
Hoewel de huidige technologie nog niet zo ver gevorderd is als in fictie, zijn er al heel wat androïden ontwikkeld. Maar ook daar speelt witheid de representatie van etnische diversiteit parten. Bekende voorbeelden zijn Sophia, Cindy Smart Doll en My Friend Cayla. Allemaal zijn ze even wit. Een verklaring die Cave en Dihal naar voren schuiven is voor de hand liggend: robots worden vaak ontwikkeld door witte wetenschappers. De producten die ze maken, zijn simpelweg een voortzetting van hun eigen mensbeeld. Hetzelfde geldt voor robots die in Azië worden ontwikkeld en dus doorgaans een Aziatisch uiterlijk hebben.
Wat is dan het probleem met specifiek witte robots? Cave en Dihal doen hiervoor beroep op de kritische rassentheorie die de aandacht vestigt op witheid binnen de westerse cultuur. Die wordt namelijk vaak als onbestaand beschouwd, verhuld onder een mythe van kleurblindheid. Wit wordt dan niet gezien als een huidskleur, maar de afwezigheid van enige kleur. Op die manier zijn het enkel niet-witten die een kleur hebben, en dat is problematisch. Deze redenering opent de weg tot een elitaire witte groep die door middel van witte robots hun superioriteit in stand houden.
Deze houding kan verregaande gevolgen hebben. Zo kan het wit-zijn van robots de racistische elementen in onze samenleving versterken
Volgens het onderzoek van Cave en Dihal zouden robots wit zijn omdat ze kenmerken bevatten die al sinds het koloniale tijdperk aan witte mensen worden toegekend, waaronder intelligentie. Het doet denken aan de ‘white men’s burden’, de gecultiveerde, beschaafde witte die mensen met een andere etniciteit moet onderwijzen. Intelligente robots, door witte mensen ontwikkeld, zouden daarom logischerwijze witte robots moeten zijn. Samenvattend stellen Cave en Dihal vast dat robots intelligent zijn, in staat zijn professionele beroepen uit te oefenen en – in verschillende doemscenario’s – de Witte Man zullen overstijgen. Vanuit een kleurblinde visie waarin witte mensen aan het roer staan, behoren zo’n robots dan ook wit te zijn.
Deze houding kan verregaande gevolgen hebben. Zo kan het wit-zijn van robots de racistische elementen in onze samenleving versterken. Voornamelijk witte onderzoekers doen onderzoek naar robotica en komen in contact met de reeds bestaande, witte technologieën. Zo zullen ze zelf ook witte robots ontwikkelen in een zelfversterkend effect. Daarnaast bevinden witte – of ‘kleurloze’ – robots zich op dezelfde hoogte als hun ontwerpers en komen zo in de hiërarchie boven gekleurde mensen te staan. Mensen met een andere huidskleur worden dan ondergeschikt gesteld aan machines.
Het onderzoek van Cave en Dihal valt onder het project Decolonizing AI van het Leverhulme Centre for the Future of Intelligence. Naast het aankaarten van etnische problematiek binnen de artificiële intelligentieontwikkeling, houdt het project zich ook bezig met genderongelijkheid binnen dat domein. Het doel van de onderzoekers is om de ongelijkheidsprocessen, die volgens hen door AI alleen maar versterkt zullen worden, neer te halen.
