Generatieve AI is een kunstmatige intelligentie die nieuwe inhoud kan creëren, zoals tekst, afbeeldingen, muziek of zelfs videomateriaal. Zijn AI-systemen echt creatief of is het de mens die de machine op een creatieve wijze instructies geeft?
Ik had net een inspirerende brainstorm met mijn nieuwe collega. Samen hebben we het originele concept op punt gezet. Deze nieuwe collega is AI.
Traditionele AI en generatieve AI verschillen aanzienlijk. Traditionele AI-systemen zijn vooral gericht op specifieke taken zoals automatisering en besluitvorming met behulp van vaste regels en algoritmen, en missen zelflerende capaciteiten zoals generatieve AI.
Hoe zou jij creativiteit kunnen omschrijven? Creativiteit is het vermogen om nieuwe en originele ideeën, benaderingen of oplossingen te bedenken en te ontwikkelen. Het omvat het vermogen om bestaande concepten op een unieke manier te verbinden, of om geheel nieuwe en innovatieve manieren van denken en doen te creëren. Creativiteit kan worden toegepast in allerlei disciplines, zoals architectuur, kunst, wetenschap, technologie, onderwijs,… en is essentieel voor probleemoplossing en innovatie. Creativiteit gaat niet alleen over het eindproduct, maar ook over het proces van het denken en experimenteren.
Is AI Creatief? Geen eenduidig antwoord
Het hangt ervan af hoe we AI definiëren. Hoe zou jij dat doen? Wanneer doet een kind, een architect, een sporter of een leerkracht volgens jou “iets creatief”? Moet hij of zij iets moois bedenken? Iets origineels? Oplossingsgericht? Het is moeilijk om creativiteit eenvoudig te definiëren.
Vanuit technisch oogpunt kan generatieve AI zeker iets produceren dat lijkt op creativiteit. Deze systemen leren van grote datasets van menselijke creaties om vervolgens nieuwe werken te genereren die uniek zijn en niet direct gekopieerd zijn uit hun trainingsdata. Ze kunnen ongebruikelijke combinaties maken of bestaande stijlen op nieuwe manieren mengen, wat resultaten kan opleveren die verrassend en innovatief lijken. Maar dat is een vrij eenvoudige definitie van creativiteit.
Vermoedelijk zie jij creativiteit ook als een actie met een intentie, een doel voor ogen. Daarvoor is bewustzijn vereist, een buikgevoel en dat heeft AI niet. Dit is een filosofische of conceptuele benadering. Bij deze visie is het creatieve proces niet alleen het produceren van iets nieuws, maar ook het begrijpen en bedoelen van het creatieproces en de betekenis achter het eindresultaat. AI mist zelfbewustzijn en persoonlijke ervaringen, waardoor sommigen betogen dat het niet werkelijk 'creatief' kan zijn in de menselijke zin van het woord.
Ik heb het soms moeilijk om AI-inhoud te onderscheiden van bijvoorbeeld teksten geschreven door mensen. In de toekomst zal dit nog toenemen. Dit kunnen we beschouwen als AI die functioneel creatief is, waarbij de uitkomst belangrijker is dan het proces of de intentie. Kunnen jullie inschatten welke delen van deze blog geschreven zijn door mij of door AI?
‘De echte waarde van AI ligt niet in het vervangen van menselijke creativiteit, maar in het versterken en uitbreiden van menselijke capaciteiten door repetitieve of complexe taken te vereenvoudigen’
In de kunst- en ontwerpindustrie wordt AI-creativiteit soms gezien als een hulpmiddel dat ontwerpers kan ondersteunen maar niet noodzakelijkerwijs vervangt. AI kan helpen met het brainstormen rond ideeën of het versnellen van productieprocessen, maar de uiteindelijke creatieve richting en beslissingen worden door mensen gestuurd. AI kan muzikanten inspireren om hun muziek “zomerser” te laten klinken. Er is wel een kritische blik en insteek nodig om vervlakking in creativiteit te vermijden.
Uiteindelijk benadert en interpreteert elke gebruiker de creativiteit van AI vanuit zijn eigen context, wat sterk kan variëren afhankelijk van persoonlijke behoeften, culturele achtergrond en professionele doelen. Voor sommigen kan AI een essentieel gereedschap zijn dat economische voordelen biedt door de efficiëntie en productiviteit te verhogen, terwijl het voor anderen een middel kan zijn om persoonlijke expressie en artistieke exploratie te bevorderen. In beide gevallen beïnvloeden individuele ervaringen en doelstellingen hoe men de 'creativiteit' van AI waardeert en toepast, waardoor een divers spectrum aan interpretaties en waarderingen ontstaat. Dit individuele perspectief bepaalt vaak of en hoe AI-technologieën worden geïntegreerd in persoonlijke of professionele praktijken, en in hoeverre gebruikers geloven dat AI bijdraagt aan het creatieve proces.
Vind jij ook dat creativiteit een originele hersenkronkel vereist? Een architect die een raam in de slaapkamer heel specifiek in een muur positioneert om de klanten wakker te laten worden door de ochtendzon. Zo’n “onlogische”, maar creatieve beslissing kan AI moeilijker of niet maken, tenzij een creatieve mens de machine een duwtje in die richting geeft …
De integratie van AI in creatieve processen roept belangrijke ethische vraagstukken op die zorgvuldig moeten worden overwogen. Een fundamenteel punt van zorg is de auteursrechtelijke eigendom van door AI gegenereerde werken. Wie is de werkelijke 'auteur' van een kunstwerk of stuk muziek dat door een machine is gecreëerd? Dit raakt aan de kern van intellectuele eigendomsrechten. Verder is er de vraag naar de authenticiteit en originaliteit van AI-kunst; in hoeverre kunnen dergelijke werken worden beschouwd als 'echt' of waardevol als ze niet voortkomen uit menselijke emotie of ervaring? Deze ethische dilemma's vereisen richtlijnen en regelgeving die zorgen voor een eerlijke en respectvolle integratie van AI in de creatieve wereld, waarbij zowel innovatie wordt gestimuleerd als menselijke waarden worden beschermd.
‘Creativiteit gaat niet alleen over het eindproduct, maar ook over het proces van het denken en experimenteren’
Terwijl AI steeds geavanceerder wordt en in staat is om werken te produceren die als creatief kunnen worden beschouwd, blijft de vraag naar de ware aard van deze creativiteit essentieel. Hoewel technische, functionele en zelfs culturele perspectieven suggereren dat AI creatieve taken kan uitvoeren, blijft de kern van creativiteit—het vermogen tot zelfbewustzijn, intentie en emotionele diepgang—iets dat uniek menselijk is. Deze grenzen van AI, met name het gebrek aan zelfbewustzijn en emotionele diepgang, betekenen dat de creatieve vermogens van AI-systemen voornamelijk een afspiegeling zijn van de input en intenties van de programmeurs en ontwerpers achter de systemen.
Hierdoor kan AI wel nieuwe combinaties en ideeën genereren, maar mist het de persoonlijke invalshoek die vaak geassocieerd wordt met menselijke creativiteit. Bovendien roepen deze capaciteiten ethische vragen op over de auteursrechtelijke eigendom van AI-creaties en de mogelijke verdringing van menselijke kunstenaars in creatieve beroepen, wat aantoont dat zorgvuldige overweging en regulatie nodig zijn om een eerlijke integratie in de creatieve industrie te waarborgen.
Concluderend, hoewel AI aanzienlijke vooruitgang heeft geboekt en op sommige gebieden niveaus van creatieve productie kan bereiken die vergelijkbaar zijn met die van mensen, blijft het een hulpmiddel, beperkt door de grenzen van zijn programmering en de data waarmee het getraind is. De echte waarde van AI ligt niet in het vervangen van menselijke creativiteit, maar in het versterken en uitbreiden van menselijke capaciteiten door repetitieve of complexe taken te vereenvoudigen. Dit stelt mensen in staat om zich meer te concentreren op het aspect van creativiteit dat voorbehouden is aan de mens: de injectie van betekenis, doel en emotie in wat we creëren. Hierin ligt een kans om ethische kaders te ontwikkelen die niet alleen de technologische mogelijkheden van AI respecteren, maar ook de creatieve en morele rechten van de menselijke kunstenaars beschermen.
Ter info, dat nieuwe concept is deze blog geworden. Ik laat in het midden wie nu creatief was.
Wim De Bruycker, ChatGPT 4.0, Dall-E 3
