Bacteriën met een maliënkolder

Het eiwitpantser waarmee bacteriën zich wapenen tegen de buitenwereld is voor het eerst in beeld gebracht.

Bacteriologen weten al vijftig jaar dat de meeste bacteriën aan de buitenkant een eiwitmantel opbouwen – de zogenaamde S-laag - en dat ze een derde van hun eiwitproductie daarin investeren. Toch was het tot nu toe onduidelijk hoe de structuur van het pantser eruitzag of wat de functie ervan was.

Wetenschappers van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie en van de Vrije Universiteit Brussel wisten nu aan de hand van elektronenmicroscopie en X-stralenonderzoek de structuur van de eiwitmantel van de onschadelijke bodembacterie Geobacillus stearothermophilus tot op het niveau van individuele atomen in beeld te brengen. Ze ontdekten daarbij dat de manier waarop individuele eiwitten zich aan elkaar vasthaken sterk lijkt op de structuur van een maliënkolder uit de middeleeuwen. Het pantser bevat kleine gaatjes om de uitwisseling van voeding en andere nuttige stoffen met de buitenwereld mogelijk te maken.

Wat de functie van de mantel betreft, ontdekten de onderzoekers dat de eiwitten reageren op bedreigingen uit de omgeving, zoals van virussen. Want werden de bacteriën opgekweekt in een milieu zonder bedreigingen, dan bouwden ze de S-laag helemaal niet op. Of de eiwitmantel een rol speelt bij ziekteprocessen bij de mens is nog onduidelijk. Ook of ziekteverwekkende bacteriën hun S-laag gebruiken om zich aan cellen van de gastheer te hechten en of het pantser een aanknopingspunt vormt om deze bacteriën te bestrijden, moet nog worden onderzocht. (ev)