Overweegt u een detoxkuur om het jaar zuiver in te zetten? Lees dan toch best eerst even dit.
Na de rijkelijk met roomsaus, frambozencoulis en sloten alcohol overgoten feestdagen overvalt veel mensen een schuldgevoel. Ze wilden zo graag gezonder eten en wat gewicht verliezen in het nieuwe jaar, en nu zijn ze alweer zo ontzettend slecht begonnen. Geen nood, echter, want dezelfde opdringerige reclamebanners die u vorige week nog verleidden om volop zoete, vette voeding in huis te halen, proberen u nu met evenveel overgave allerlei superdeluxe-detoxkuren aan te smeren.
Het aanbod is enorm, kiezen is daardoor moeilijk, en dus dringt zich de vraag op welke van die kuren eigenlijk het beste werken. Of, voor de sceptici: werken deze kuren eigenlijk überhaupt wel? Geloof het of niet, maar daar is vooralsnog bijzonder weinig onderzoek over gepubliceerd, schreven twee Australische wetenschappers eind 2014 al in het Journal of Human Nutrition and Dietetics, waarin ze alle beschikbare literatuur in verband met een tiental populaire kuren vergeleken.
De producenten van de meeste detoxkuren en -diëten hebben nooit een degelijke klinische studie gedaan om aan te tonen dat hun kuur ook echt helpt om bepaalde gifstoffen te lozen of om gewicht te verliezen. Deden ze dat toch, dan gebeurde dat niet volgens de regels van de kunst: zo werd de uitkomst, vaak gebaseerd op vragenlijsten in plaats van metingen, niet vergeleken met die van een controlegroep die een schijnkuur volgde, zodat placebo-effecten niet kunnen worden uitgesloten.
Welke toxines?
Wat ook niet helpt is dat de verkopers van zo'n kuur vaak erg vaag blijven over de precieze 'toxines' waarover het gaat. Hoewel er in onze hoogtechnologische wereld inderdaad steeds meer nieuwe en mogelijk schadelijke stoffen de ronde doen, is het effect daarvan doorgaans sterk afhankelijk van de concentratie. Er zijn voorlopig weinig harde bewijzen dat onze gezondheid daar echt onder lijdt en dat we dus baat zouden hebben bij een kuur die ons – als hij werkt – van die stoffen zou verlossen.
Ook de klachten die een detoxkuur volgens de verpakking zou verhelpen of voorkomen zijn vaak bewust erg vaag en algemeen – hoofdpijn, buikpijn, soms zelfs kanker – en dus amper het testen waard. Maar mogen we er dan tenminste van uitgaan dat zo'n crashdieet ons van onze overtollige kilo's verlost? “Ik moet u helaas teleurstellen,” glimlacht toxicoloog Adrian Covaci (Universiteit Antwerpen). “Vet zal u in enkele dagen of weken nauwelijks verliezen, vocht misschien wel.”
Veel zogezegde zuiveringskuren zijn namelijk in de eerste plaats vochtafdrijvend – ze veroorzaken diarree, of ze doen ons veel vaker plassen. “U heeft dan wel het gevoel dat u gezuiverd wordt, maar eigenlijk bent u gewoon aan het uitdrogen,” zegt Covaci. “Overigens: uit ons eigen onderzoek blijkt dat er wanneer zwaarlijvige mensen echt vetmassa verliezen net meer van de voorheen in dat vet opgeslagen toxines zoals dioxines en PCB's (polychloorbifenylen) in het bloed belanden.”
“Voorkomen is dus beter dan genezen,” benadrukt Covaci. “En daar zijn geen drastische ingrepen voor nodig. Je calorie-inname beperken helpt tegen overgewicht, en het vermijden van bijvoorbeeld plastic verpakkingen kan helpen om je blootstelling aan chemicaliën zoals weekmakers te verminderen.” Al is het niet omdat dingen los verkocht worden dat ze nooit in plastic verpakt waren – in een recente studie deden de voor de detoxkuur gebruikte melk en vooral de koriander de hoeveelheid met plastic geassocieerde stoffen als ftalaten en bisfenol A in het bloed zelfs stijgen.
Detoxen, een gevaar voor de gezondheid?
Dat de kortstondige kuren niets opleveren wil dus niet zeggen dat ze niet gevaarlijk kunnen zijn. Je lichaam uithongeren is niet zonder risico, en er zijn verschillende gevallen bekend van mensen die bezweken aan een kuur die ze op het internet vonden of die hen door een zelfverklaarde genezer zonder artsendiploma werden aangesmeerd. Zo overleed enkele jaren geleden een Spaanse man na een 'leverreinigingskuur' die mangaansulfaat in plaats van magnesiumsulfaat bleek te bevatten.
Zoiets zal u waarschijnlijk niet overkomen wanneer u uw kuur in de apotheek aanschaft in plaats van via het internet, maar het is helaas niet zo dat de detoxkuren die u daar zonder doktersvoorschrift kan kopen beter werken, aldus Covaci. “De werking daarvan is evenmin bewezen, en dus even twijfelachtig. Trouwens: wie echt vergiftigd raakt, die moet naar het ziekenhuis, en de detoxbehandeling die je daar krijgt wil je echt niet ondergaan als je gezond bent.”
Hetzelfde geldt voor de meeste detoxkuren – voor uw plezier moet u het niet doen, want mensen die ze ondergaan voelen zich vaak echt beroerd, en worden daar dus nauwelijks beter van, in sommige gevallen zelfs integendeel. En zelfs als u zo'n stresserende, uitputtende kuur doorkomt zonder symptomen van uitdroging of ondervoeding houdt u er waarschijnlijk wel een verstoord eetpatroon, een uitgehongerde darmflora en mogelijk een ongezonde obsessie met eten aan over.
Bovendien is het ook gewoon een heel eigenaardige manier om met voeding om te gaan, jezelf op feestdagen helemaal volvreten en vervolgens dagenlang hongeren en afzien. De kunst bestaat erin om tijdens de feestdagen maat te houden en vervolgens weer plezier te scheppen in het eten van lekkere dingen die onmiskenbaar gezond zijn, in plaats van telkens van het ene extreem in het andere te vervallen. En dan kan u het detoxen met een gerust hart aan uw lever en nieren overlaten.
