Gluten zijn proteïnen die giftig zijn voor coeliakiepatiënten, maar door deze nieuwe ontdekking verliezen ze 85% van hun toxiciteit. Het uiteindelijke doel is om een graansoort te ontwikkelen die eetbaar is voor coeliakiepatiënten, en de eindstreep is nu bijna in zicht. Dat zegt geneticus Francisco Barro, de auteur van het onderzoek dat recent in Plant Biotechnology Journal verschenen is.
Graan bevat tientallen genen die proteïnen (gliadine) maken die giftig zijn voor coeliakiepatiënten. CRISPR, een techniek om genomen te bewerken, zou die allemaal kunnen uitschakelen, en Spaanse onderzoekers zijn daar bijna in geslaagd. De wetenschappers van het Instituut voor Duurzame Landbouw in Córdoba konden namelijk 35 van die genen deactiveren, waardoor de immuunreactie tegen gluten (en dus hun toxiciteit) met 85% gedaald is.
De kaap van 100% lijkt nu binnen handbereik. Maar zal het biotechnologische graan ook lekker zijn? En zal het ooit op de markt komen?
Francisco Barro voorziet ons van antwoorden.
In principe wordt een product als transgeen beschouwd als het vreemd genetisch materiaal bevat. Kan het graan dat jullie met CRISPR genetisch aangepast hebben, ook als transgeen beschouwd worden?
Veel van de lijnen die we in de laatste studie beschreven hebben, bevatten minder gliadine dan normaal, maar er zitten geen vreemde genen of toevoegingen in. We zijn ook andere lijnen aan het ontwikkelen, die ook steeds vrij zijn van transgenen en enkel proteïnen van het gemodificeerde gluten bevatten. En dat is precies het voordeel van CRISPR: het staat ons toe om zeer specifieke modificaties door te voeren zonder dat we vreemd DNA aan het genoom van het organisme moeten toevoegen.
Vóór de ontdekking van CRISPR gebruikte uw team een andere techniek, namelijk RNA-interferentie. Zijn jullie enkel wegens de negatieve publieke opinie van methode veranderd?
CRISPR is veelzijdig en biedt ook een aantal voordelen op technisch vlak, want met die methode kunnen we ongewenste stukjes DNA op een stabiele manier wegnemen zonder de erfelijkheid van het gen te verliezen. Bovendien kunnen we dankzij de techniek anders te werk gaan dan vroeger: we kunnen fragmenten van grotere chromosomen verwijderen die meer genen voor gliadine bevatten, of zelfs de uiterst immunogene fragmenten vervangen door andere, minder giftige fragmenten. Zo kunnen we de werking van gliadine toch behouden.
Voorlopig bevat jullie graan weinig gliadine en kan het aangepast worden aan de intoleranties van individuen. Behoort volledig glutenvrij brood dan ook tot de nabije toekomst?
Het is nog nooit eerder gebeurd dat we zo veel genen hebben kunnen deactiveren. Door dit onderzoek is het alvast veel realistischer geworden om ooit een graansoort te ontwikkelen die ook eetbaar is voor coeliakielijders. We zijn zelfs al bezig om andere belangrijke genen gelinkt met gluten aan te passen.
Enkele Spaanse organisaties voor coeliakiepatiënten hebben zich al positief uitgelaten over jullie werk. Hebben jullie het graan al aan een smaaktest onderworpen?
De lijnen die we met CRISPR ontwikkeld hebben, zijn nog maar in een beginnend experimenteel stadium. Daarom hebben we er nog niet van geproefd. We hebben wel al brood gebakken met graan waarvan we het DNA aangepast hadden door middel van RNA-interferentie. Het glutengehalte van dat brood hebben we met 95% doen dalen, en de smaak bleek ongeveer hetzelfde te zijn als die van gewoon brood met gluten.
Dit artikel verscheen eerder op Le Scienze, de Italiaanse editie van Scientific American.
Vertaling: Anneleen Huyzentruyt
