Of het nu taart, chocolade, koekjes, snoepjes of frisdrank is, onze wereld is gevuld met deze enorm bevredigende lekkernijen. En soms is dat zoete voedsel gewoon te moeilijk om te weerstaan.
De gemiddelde Belg eet per dag 17 klontjes suiker. Dat is ongeveer dubbel zo hoog als aanbevolen. Excessieve consumptie van suiker is een belangrijke oorzaak van de toenemende zwaarlijvigheid, in België en wereldwijd. Gesuikerd voedsel eten zit ingebakken in onze levensstijl en routines. Met een schepje suiker smaakt je koffie lekkerder en het dessert is eigenlijk het beste deel van het diner. Als je ooit hebt geprobeerd om suiker te minderen, dan realiseerde je je waarschijnlijk hoe ontzettend moeilijk dat is. Voor sommige mensen lijkt het simpelweg onmogelijk. Dit leidt tot de vraag: kan je verslaafd zijn aan suiker?
Suiker activeert het beloningssysteem in de hersenen
Zoet eten is zo geliefd omdat het een grote impact heeft op het beloningssysteem in de hersenen, ofwel het ‘mesolimbische dopaminesysteem’. De neurotransmitter dopamine wordt vrijgegeven door neuronen in dit systeem als reactie op een lonende gebeurtenis.
Drugs als cocaïne, amfetaminen en nicotine gijzelen dit neurologisch systeem. Activatie van dit systeem leidt tot een intens beloningsgevoel dat kan resulteren in hunkering en verslaving. Drugs en suiker activeren allebei hetzelfde beloningssysteem in de hersenen, veroorzaakt door de afgifte van dopamine.
Drugs en suiker activeren hetzelfde beloningssysteem in de hersenen
Dit chemisch circuit wordt geactiveerd door natuurlijke beloningen en gedragingen die essentieel zijn voor het voortbestaan van de mens, zoals smaakvol voedsel eten, seks hebben en sociaal interacteren. Het systeem activeren zorgt ervoor dat je de gedraging nog eens wil doen, omdat het zo goed voelt.
DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) noemt een heel aantal problemen die zich voordoen bij een ‘middelengebonden’ stoornis. Deze omvatten hunkering, voortzetting van het gebruik van het middel ondanks negatieve consequenties, proberen maar niet kunnen stoppen, tolerantie en ontwenning. Hoewel suiker makkelijk te verkrijgen is, kan overmatige consumptie leiden tot een aantal problemen die vergelijkbaar zijn met die bij een verslaving. Het blijkt dus dat suiker verslavende eigenschappen heeft. Er is momenteel geen concreet bewijs dat suiker linkt met het verslavingssysteem bij mensen, maar studies met ratten wijzen wel die kant op.
Zoete verleidingen
Dopamine speelt een belangrijke rol in het brein. Het stuurt onze aandacht naar dingen in de omgeving die zijn gelinkt aan gevoelens van beloning, zoals lekker eten. Het dopaminesysteem wordt actief bij het vooruitzicht van genot.
Dit betekent dat onze aandacht getrokken kan worden naar taart en chocolade ondanks dat we niet echt honger hebben, door hunkering op te roepen. Onze routines kunnen zelfs suikerhunkeringen oproepen. We kunnen onderbewust chocolade of frisdrank willen in de namiddag omdat het deel is van onze dagelijkse gewoontes.
Suikertolerantie
Herhaaldelijke activatie van het dopaminebeloningssysteem, bijvoorbeeld door het eten van veel gesuikerd voedsel, veroorzaakt dat het brein zich aanpast aan de frequente stimulatie van het beloningssysteem. Als we op regelmatige basis genieten van dit voedsel, begint het systeem te veranderen om overstimulatie te voorkomen. Met name de dopaminereceptoren beginnen te ‘downreguleren’.
Als er minder receptoren zijn voor het dopamine om zich aan te binden, is het effect ervan bij een volgende keer dat we dit voedsel eten afgestompt. Er is meer suiker nodig om dezelfde mate van beloning te voelen. Dit is vergelijkbaar met tolerantie bij drugsverslaafden, en leidt tot escalerende consumptie. De negatieve consequenties van onbegrensde consumptie van gesuikerd voedsel zijn onder meer gewichtstoename, tandproblemen en de ontwikkeling van metabole aandoeningen, waaronder type 2 diabetes.
Stoppen met suiker leidt tot ontwenning
Suiker kan een krachtige invloed op het gedrag uitoefenen, wat het heel moeilijk maakt om het uit ons dieet te bannen. “Cold turkey” stoppen met een voedingspatroon met een hoog suikergehalte leidt tot ontwenningsverschijnselen.
De duur van de vervelende ontwenningssymptomen die volgen op een suikerdetox varieert. Sommige mensen functioneren snel weer normaal zonder suiker, terwijl anderen zware hunkeringen ervaren en het heel moeilijk vinden om gesuikerd voedsel te weerstaan.
De ontwenningsverschijnselen hangen af van individuele gevoeligheid voor suiker en het dopaminesysteem dat zich moet aanpassen aan een suikervrij bestaan. De plotse daling van de dopaminelevels veroorzaakt de psychologische symptomen zoals hunkeringen, zeker in een omgeving met een overvloed aan zoete verleidingen die je nu moet weerstaan.
Waarom stoppen met suiker?
Suiker van je dieet schrappen is niet makkelijk. Aan veel verwerkt en kant-en-klaar eten wordt immers suiker toegevoegd. De omschakeling van suiker naar zoetstoffen (Stevia, aspartaam en sucralose) zorgt ervoor dat je minder calorieën tot je neemt, maar het voedt nog steeds de verslaving voor zoet. Hetzelfde geldt voor suikervervangers, zoals agave, rijstsiroop, honing en fructose. Dat is gewoon vermomd suiker, die het belongssysteem in je brein net zo hard activeren als sucrose.
De fysieke voordelen van stoppen met suiker eten zijn mogelijk gewichtsverlies en vermindering van acne, verbetering van je slaap en humeur en het kan de drie-uur-dipjes op het werk of op school verhelpen. En als je minder suiker bent gaan consumeren, dan kan gesuikerd voedsel daarna overdadig zoet proeven. Dat komt doordat je zoetsensatie weer in evenwicht is en dat verkleint de kans op overconsumptie!
