Wat vroeger een ‘slecht jaar’ was in de landbouw, wordt steeds normaler. De klimaatverandering brengt droogte, hevige regenbuien en onvoorspelbare seizoenen met zich mee. Daardoor verliezen boeren wereldwijd hun gewassen, wat betekent dat er niet voor iedereen eten op de plank komt.
Vandaag lijden naar schatting 690 miljoen mensen honger. Dat gigantische getal kan volgens een optimistisch scenario dalen tot 122 miljoen mensen in 2050, een schatting die rekening houdt met onder meer de bevolkings- en inkomensgroei. Helaas kan de klimaatverandering daar een stokje voor steken. Het goede nieuws is dat we dat effect kunnen tegengaan door beperkingen van de internationale handel weg te nemen. Dat berekende een internationaal onderzoeksteam onder leiding van Charlotte Janssens, doctoraatsstudent op de afdeling bio-economie aan de KU Leuven.
Klimaat versus handel
Het samenspel tussen klimaat en handelsbeleid beïnvloedt hoeveel mensen er geen eten hebben in 2050. ‘We gebruiken een combinatie van klimaatmodellen, gewasmodellen en economische modellen. Die voorspellen de langetermijnimpact van temperatuurstijgingen op gewasopbrengsten en vertalen dat naar de hoeveelheid voedsel die beschikbaar is in verschillende regio’s. We vergeleken verschillende scenario’s voor zowel klimaatverandering als toekomstig handelsbeleid en onderzochten in welke scenario’s de gevolgen van de klimaatverandering beperkt blijven. Dat blijkt het geval te zijn wanneer we handelsbarrières wegwerken’, verduidelijkt Janssens.
De onderzoekers hielden rekening met alle mogelijke uitkomsten van het klimaatprobleem. Het is immers onzeker in welke mate ons klimaat zal veranderen. Laten we beginnen met een scenario waarbij de klimaatverandering het ergst zijn. In een worstcasescenario komt het erop neer dat er over dertig jaar 73 miljoen mensen méér honger lijden dan in de oorspronkelijke voorspelling. In dit scenario passen we de internationale handel niet aan de klimaatverandering aan. Bij een scenario met een grote klimaatimpact maar ook meer vrije handel, beperken we die stijging tot 20 miljoen mensen. In scenario’s met een milder klimaat kan handelsliberalisering zelfs voorkomen dat er meer mensen honger lijden.
Niet alle regio’s gelijk
Volgens de modellen zal de impact van de klimaatverandering niet overal dezelfde zijn. Zo wordt verwacht dat er in het noordelijk halfrond nog genoeg voedsel beschikbaar blijft, maar kan de honger in Zuid-Azië en Afrika sterk stijgen. ‘Dat komt enerzijds door grote verliezen bij oogsten die al laag zijn. Anderzijds zijn de regio’s extra kwetsbaar omdat voedsel er moeilijk tot in afgelegen gebieden geraakt’, zegt Janssens. Komt naast de plaatselijke productie ook de import van voedsel in het gedrang, dan leidt dat tot tekorten. Daarnaast is het ook belangrijk dat wanneer liberalisering leidt tot een stijging in de export van voedsel, een grotere import van andere producten daarvoor compenseert. Anders is het effect averechts.
De positieve invloed van eerdere handelsliberalisering werd ook becijferd in de studie, vertelt Janssens. ‘Sinds 2000 zijn de importtarieven flink gedaald, en we zien dat die verandering de wereld minder kwetsbaar maakt voor honger. Als je kijkt naar scenario’s waarin de barrières van vroeger terugkomen, dan is ook de impact van de klimaatverandering op honger groter. Anderzijds heb je ook andere barrières, zoals een te lage capaciteit in de havens of andere transportinfrastructuur die niet goed ontwikkeld is. Er zijn ook minder voorspelbare barrières, zoals wanneer landen als antwoord op een crisis hun export plots limiteren. In het kader van de klimaatverandering is het van groot belang dat zulke protectionistische reflexen vermeden worden en dat men het internationale handelsframework slim gebruikt.’
