Afgelopen nacht reikte het magazine Annals of Improbable Research voor de 34ste keer de Ig Nobelprijzen uit - voor wetenschappelijk onderzoek dat je eerst doet lachen, maar dan doet nadenken. Plastic planten imiteren echte planten – of is het andersom – dronken wormen zijn trager dan nuchtere, en pijnlijke placebo’s werken beter.
Letterlijk vertaald betekent ignobel iets als onwaardig. Toch vinden wetenschappers die deze ludieke versie van de Nobelprijs winnen hem prestigieus. Dit jaar was er voor het eerst sinds de coronapandemie weer een ceremonie met publiek aan het Massachusetts Institute of Technology in Cambridge, VS.
Een overzichtje van het bekroonde onderzoek:
Duiven en pelikanen
Tijdens WO II hadden de VS het onderzoeksprogramma Project Pigeon, dat het Naval Research Laboratory daarna voortzette. Het idee was om levende dieren raketten te laten besturen. B.F. Skinner onderzocht in 1960 of levende duiven de raketten in een goede vliegbaan konden leiden. Hij vond dat ‘Brede speculaties over menselijke aangelegenheden, ondersteund door studies met compenserende nauwkeurigheid, een substantiële bijdrage zullen leveren aan die wereld van de toekomst waarin... er geen geleide raketten nodig zullen zijn.’ Hij krijgt daarvoor de Ig Nobelprijs voor de vrede. Zijn dochter Julie Skinner Vargas kwam de prijs ophalen.
Imitatieplanten
Plastic planten zijn imitaties van echte planten, maar nu blijkt dat het ook andersom kan. Boquila trifoliolata, een liaanachtige klimplant uit de familie van de Lardizabalaceae kan zijn bladvorm aanpassen om op andere planten te lijken. Jacob White en Felipe Yamashita toonden aan dat de plant zelfs plastic planten imiteert. Ze gaan ervan uit dat Boquila zijn buren ‘ziet’ met zogenoemde ocellen. Zij ontvingen de Ig Nobelprijs voor plantkunde.
Tegen de klok in
Een bekend broodjeaapverhaal: als je de stop eruit trekt, draait het water in de wasbak op het noordelijk halfrond tegen de klok in, op het zuidelijk halfrond met de klok mee. Aan de basis van het verhaal zit wél echte wetenschap: het corioliseffect werkt in op grotere systemen zoals wolkenformaties. Franse en Chileense onderzoekers wilden weten of het effect werkt op het hoofdhaar van mensen en onderzochten hoe de kruintjes in het Noorden en het Zuiden draaien. Uit hun testresultaten blijkt dat tegen de klok draaiende kruintjes meer voorkomen op het zuidelijk halfrond. De onderzoekers noemen dit een verrassend resultaat, en hopen op een wereldwijde kruintjesanalyse. Ze ontvingen de Ig Nobelprijs voor anatomie.
Pijnlijke placebo’s
Dat nepmedicijnen - placebo’s - in sommige gevallen goed werken, is al langer aangetoond. Nu blijkt dat ze nog beter werken als ze licht pijnlijke nevenwerkingen hebben. Onderzoekers aan het medisch centrum van Hamburg - Eppendorf, onder wie de Belg Lieven Schenk, toonden dat aan voor neussprays. Ze ontvingen de Ig Nobelprijs voor geneeskunde, die Schenk zelf afhaalde op de ceremonie in de VS. Hoe pijnlijk de nevenwerking moet zijn om een optimaal effectief placebo te hebben, hebben de onderzoekers niet getest.
Dode forellen
Levende forellen zijn goede zwemmers, maar dode ook, zo blijkt uit een onderzoek uit 2006. Amerikaans fysicus Jimmy Liao ontdekte zelfs dat de ene dode forel de andere kan inhalen, als de stroming goed zit. Volgens de onderzoeker zijn de resultaten ook belangrijk voor lévende vissen. Hij ontving de Ig Nobelprijs voor fysica.
In en uit
Zoogdieren en reptielen ademen door hun mond en neus, vissen door hun kieuwen, en insecten door de tracheeën aan de zijkant van hun lichaam. Of toch niet? Japanse en Amerikaanse onderzoekers vonden dat veel zoogdieren ook kunnen inademen door hun anus - of dacht je dat daar alleen lucht uit kon komen? Ze ontvingen daarvoor de Ig Nobelprijs voor fysiologie. Maar even serieus: als mensen in levensbedreigende ademnood komen, zoals door ernstige covid, kunnen ze waarschijnlijk ook - pijnloos - beademd worden via hun anus. Als dat geen goed nieuws is.
350.757 keer kop of munt
Kop of munt gooien wordt fairder als je er meer ervaren in bent. Dit internationale onderzoeksteam, met ook enkele Belgen en Nederlanders erin, gooide meer dan driehonderdduizend keer een muntje op, en werd daarvoor beloond met de Ig Nobelprijs voor de waarschijnlijkheid. Zij konden constateren dat het muntje in iets meer dan de helft van de gevallen in dezelfde positie landde als het vertrok. Maar meer ervaren muntjesgooiers kwamen perfect op fiftyfifty uit.
Wormenpromille
Hoe kom je te weten hoe actieve polymeren voortbewegen? Wel, door een zwerm Tubifex tubifex-wormen dronken te voeren. Als dat lijkt op een mislukt grapje van een taalmodel, dan is dat buiten een stel Nederlandse wetenschappers gerekend. Zij vonden dat dronken wormen langer doen over eenzelfde hindernissenparcours - iets wat vermoedelijk bij mensen ook zo is, maar daaruit valt dan weer niet veel te concluderen over polymeren. De onderzoekers ontvingen de Ig Nobelprijs voor de chemie voor hun ontdekking.
Slecht geteld?
Mensen van meer dan honderd jaar oud komen opmerkelijk vaak uit streken waar geboortecertificaten slecht worden bijgehouden of laat werden ingevoerd. Maar achttien procent van de eeuwelingen heeft een geboortecertificaat. In alle delen van de wereld zijn ze vaak geboren in arme gebieden waar mensen meestal niet al te oud worden. Bovendien zijn de geboortedagen van de eeuwelingen abnormaal dikwijls deelbaar door vijf. Saul Justin Newman vermoedt dat er dus vaak fraude in het spel is. Hij ontving voor zijn intensieve speurwerk de Ig Nobelprijs voor demografie.
Als de kat een koe was
Als je een papieren zak laat ontploffen naast een kat die op de rug van een koe staat, laat die koe haar melk dan lopen of niet? Deze en andere nu eigenaardig klinkende belangrijke vragen probeerden Fordyce Ely en William E. Petersen te beantwoorden in 1939. Ze ontvingen daarvoor de Ig Nobelprijs voor biologie, die werd afgehaald door hun kinderen en kleinkinderen. Als je het antwoord wil weten, lees dan vooral het Journal of Dairy Science.
