Vandaag wordt citizen science misschien nog niet door iedere academicus omarmd, maar veel kritiek is weerlegd en verstomd.
Ze zijn met ongeveer twintig, de vrijwilligers die in elk seizoen een tiental metingen op de Belgische stranden verrichten. Ze maken deel uit van het burgerwetenschapsproject SeaWatch-B van het Vlaams Instituut van de Zee. De SeaWatchers en hun helpers doen niet zomaar wat. Ze krijgen een opleiding, trekken eropuit met aangepast materiaal en volgen een duidelijk draaiboek. In tien jaar leverde de gestandaardiseerde monitoring een schat aan informatie over de zee op. Een van de vaste metingen – honderd schelpen tellen en determineren rond een zelfgekozen punt bij de branding – lag aan de basis van een grootschaliger initiatief waarbij ook Eos van bij de start betrokken was. De Grote Schelpenteldag is in maart 2025 aan zijn achtste editie toe en breidt nog steeds uit – tot over de landsgrenzen.
Burgerwetenschap – of synoniem citizen science – is een blijver. Het concept is zo oud als wetenschap zelf. Vele disciplines werden pas in de negentiende eeuw geprofessionaliseerd. Klinkende namen als Darwin of Newton opereerden buiten de instituten en je kan ze evengoed als amateurwetenschappers beschouwen. De hedendaagse revival, waarvan het einde nog lang niet in zicht is, begon in de jaren nul dankzij de hoge vlucht van internet en telecommunicatie. Krachtige, betaalbare smartphones en goedkope sensoren maakten de weg vrij voor groot opgezette burgerprojecten als CurieuzeNeuzen of de tuinvogeltellingen van Natuurpunt. Vandaag wordt citizen science misschien nog niet door iedere academicus omarmd, maar veel kritiek is weerlegd en verstomd. Europa ziet het als een volwaardig onderdeel van haar beleid van open science, dat wetenschap op verschillende niveaus toegankelijker moet maken.
In het nieuwe nummer, een dikkere, luxueuzere editie, brengen we een staalkaart van wat burgerwetenschap in onze regio anno nu voorstelt en betekent. Voor de gevestigde wetenschap, maar ook voor de samenleving. Naar een aanleiding moesten we niet ver zoeken. Tien jaar geleden maakte Eos in samenwerking met de Jonge Academie op zijn website een pagina vrij voor burgerwetenschap, een initiatief dat snel in het aparte platform Iedereen Wetenschapper uitmondde. En vijf jaar geleden kreeg Vlaanderen met Scivil een eigen kenniscentrum voor citizen science. Er is een hele weg afgelegd, en dat mag getoond worden. Laat je inspireren door de verhalen en doe mee!
