In een vorige blogpost vertelde ik hoe mijn outreach-avontuur startte met een inspirerende summer school en het oprichten van een Instagramprofiel voor mijn labo. Hier leid ik je verder doorheen mijn ervaringen met wetenschapscommunicatie, om je een beter idee te geven van de verrassend diverse mogelijkheden om je onderzoek in de spotlight te brengen.
Wetenschapscommunicatie neemt veel vormen aan, maar de meest directe methode is rechtstreeks met mensen in interactie gaan. Dat vind ik persoonlijk ook de fijnste vorm, omdat je je boodschap (en de manier waarop je het brengt) kan aanpassen aan de persoon met wie je spreekt. Ook leuk is dat je rechtstreeks de impact ziet – een openvallende mond, fonkelende ogen of een nieuwsgierige vraag. In deze blog heb ik het over enkele van de meest populaire wetenschapsdagen en -festivals van Vlaanderen.
Hoogdagen van de wetenschap
Als startende onderzoeker met weinig zicht op outreach-mogelijkheden, was er wel één evenement dat in het oog sprong: Dag van de Wetenschap. De meest bezochte scicomm-activiteit van het jaar, waarbij wetenschappers en bezoekers in gesprek gaan tijdens workshops, spelletjes, shows en standjes. Ik knutselde een activiteit in elkaar rond het dier waarop we werken, de rondworm C. elegans. Wormen met pijl en boog injecteren, knuffelwormen pikken van op een reusachtige plaat, en echte exemplaren zien onder de microscoop; de kinderen vonden het geweldig.
Sindsdien doen we elk jaar al mee, met om de twee à drie edities een update. Daarbij is een combinatie van leuke spelletjes en echte wetenschap de sleutel. Pluche wormen scheppen of houten neuronen in elkaar puzzelen vinden mensen altijd plezant, maar echte (mutante) organismen zien wekt bij velen ook verwondering op. Wees creatief en probeer een simpele boodschap in gedachte te houden – bij ons is dat meestal “Waarom is C. elegans nuttig voor wetenschappelijk onderzoek?”
Universiteit voor de toekomstige wetenschapper
Nog een terugkerend evenement waarbij je rechtstreeks in contact komt met jongeren is Kinderuniversiteit. Daarvoor organiseerde ik een workshop waarbij we de voorkeur van wormen en kinderen voor verschillende smaken testten, om de gelijkenissen tussen C. elegans en de mens aan te tonen. Mijn tip hierbij is om zo weinig mogelijk uitleg te geven, en vooral de kinderen zelf aan het werk te zetten met experimenten, doe-opdrachten en vragen. Een nauwe leeftijdscategorie is ook aangeraden, want een zesjarige en een twaalfjarige geboeid houden zijn twee geheel verschillende zaken.
Je kan voor Kinderuniversiteit ook een lezing houden. Daarbij heb ik op één sessie meer – en leukere – vragen gekregen dan tijdens mijn doctoraatsverdediging of gedurende een heel jaar aan hoorcolleges. Hun nieuwsgierigheid, enthousiasme en gebrek aan remming maakt kinderen telkens opnieuw het meest belonend publiek. Dat ze achteraf komen vragen voor handtekeningen en selfies geeft nog een extra boost aan je zelfvertrouwen.
Feestelijke viering van de wetenschap
Je kan het moeilijk hebben over wetenschapscommunicatie zonder te denken aan Lieven Scheire, Hetty Helsmoortel en de Nerdland-bende. Sinds 2022 organiseren zij hét wetenschapsfestival van Vlaanderen. Ik heb het geluk gehad om er elk jaar ook aan deel te nemen als standhouder – een uitputtende maar fantastisch leuke ervaring die ik iedereen zou aanraden.
Vooral het eerste jaar was een unieke beleving. Wij stonden daar als kleine onderzoeksgroep tussen standen van bedrijven, universiteiten en onderzoeksinstituten. Maar toch trok ons tentje (en vooral het zwembad vol met houten wormen om in te hengelen) de aandacht, en zagen we overheen het weekend meer dan duizend enthousiaste bezoekers. Ik kreeg het jaar daarop ook de kans om in een volle tent deel te nemen aan een live podcast van Eos, waarin we met inzichten uit diverse vakgebieden probeerden het fileprobleem van Vlaanderen op te lossen.
Als je wil meedoen aan het Nerdland Festival moet je een origineel en goed uitgedacht idee hebben, en deze al in december indienen. De selectieronde is competitief, en als je concept uitgekozen wordt moet je er ook wat werk in steken om een boeiend, entertainend en mooi ogend standje in elkaar te steken. Het festivalweekend zelf is van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat werken, maar het enthousiasme van de bezoekers is het helemaal waard.
Wetenschap voor iedereen
Wanneer ik op Dag van de Wetenschap, Kinderuniversiteit of het Nerdland Festival sta, dan valt er me wel één ding op – meeste bezoekers zijn (kinderen van) wetenschappers of wetenschapsnerds, en komen uit een welvarende socio-economische klasse. Daarmee missen we met onze outreach een enorm grote groep van de maatschappij. Gelukkig bestaat er Ekoli, mijn favoriete vzw, met als tagline “Wetenschap inclusief!”.
Ook zij organiseren jaarlijks een wetenschapsfestival, het Questival, dat gratis en gemakkelijk toegankelijk is. Zij werken met partners samen om kinderen te bereiken die anders nooit in contact zouden komen met wetenschap, en laten ze er zelf mee experimenteren. Als vrijwilliger voel je daar écht dat je een verschil maakt. Ik raad het iedereen aan om eens deel te nemen – of aan één van de vele andere evenementen en workshops die Ekoli organiseert.
In dit artikel heb ik het gehad over wetenschapscommunicatie waar je rechtstreeks met mensen in interactie gaat. Dat is natuurlijk niet voor iedereen weggelegd. In mijn volgende blog heb ik het over outreach waarbij je minder direct in contact staat met je publiek, en soms ook een veel groter bereik kan hebben – via artikels, video’s en podcasts.
