Voor biohackers gaat de strijd tegen het coronavirus niet snel genoeg. Als beweging die zich inzet om de middelen van de experimentele biologie voor het alledaagse leven open te stellen, grijpt ze de coronacrisis aan om te tonen dat niet enkel officiële instituten een verschil kunnen maken.
Het coronavirus daagt onze maatschappij op talloze manieren uit en zorgt voor nooit geziene maatregelen. De hoop van velen is gericht op een toekomstig vaccin. En hoewel de eerste testen op mensen ondertussen al plaatsvinden, kan dat vaccin nog een hele tijd op zich laten wachten.
Voor zogenaamde Doe-Het-Zelf-biologen of ‘biohackers’ gaat dat niet snel genoeg. Ze willen niet passief afwachten. Als beweging die zich inzet om de middelen van de experimentele biologie voor het alledaagse leven open te stellen, grijpt ze de coronacrisis aan om te tonen dat niet enkel officiële instituten een verschil kunnen maken. Zoals ze zich al in het verleden heeft ingezet om geneesmiddelen goedkoper en toegankelijker te maken, zo mobiliseert ze zich nu om tegen het coronavirus ten strijde te trekken.
Just One Giant Lab
Er vinden al verschillende initiatieven door biohackers plaats. Zo bestaan er websites met talloze open-source modellen voor het 3D-printen van mondmaskers en andere benodigdheden of het maken van ventilators. Begin maart lanceerde de groep Just One Giant Lab (JOGL) het plan om een voor iedereen toegankelijke methode te ontwikkelen om je veilig te testen voor het virus. Hun documenten zijn openlijk beschikbaar, onder meer hier.
Het meest ambitieuze plan kwam van een collectief genaamd 'CoroHope' die een toegankelijk vaccin voor COVID-19 wil ontwikkelen, genaamd CoroNope. Al op 3 maart deden ze een oproep tot crowdsourcing. De groep zet onder meer in op bitcoindonaties, en deelt de ideologie van decentralisatie achter deze cryptomunt.
De motivatie achter het project is deels een kritiek op overheidsinstanties zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en het Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA). Deze instituten zouden volgens de biohackers te traag reageren op de crisis, iets dat zich toonde in de trage reacties van overheden en het feit dat de WHO het coronavirus pas zo laattijdig tot pandemie uitriep.
Overheidsinstituten reageren volgens biohackers te traag op de crisis, iets dat zich toonde in het feit dat de WHO het coronavirus pas zo laattijdig tot pandemie uitriep
Op gelijkaardige wijze zien ze patenten als een obstakel om snel tot oplossingen te komen. Deze week kwam bijvoorbeeld al het bericht uit Italië dat het tekort aan ventilatiekleppen in een ziekenhuis kon worden opgelost door ze 3D te printen, maar ze waren echter gepatenteerd. Daarom dat biohackers ook beloven de resultaten van JOGL en CoroHope meteen in het publieke domein te gooien.
Zelf aan de slag met vaccin
Veel details willen de leden van CoroHope niet prijsgeven over hun project, deels uit angst voor de gevolgen voor hun persoonlijke leven en de bijhorende legale aansprakelijkheid. Het Amerikaanse libertaire tijdschrift Reason slaagde er in een anoniem interview af te nemen met een woordvoerder van het project, die verdere details geeft over hun plan (zie bijhorend filmpje).
De ambitie is een vaccin te produceren op basis van synthetisch DNA in een laboratorium in plaats van op basis van het virus zelf, zoals gebruikelijk. Hoewel er momenteel geen vaccins op de markt zijn die dit principe volgen, bestonden er in het verleden gelijkaardige projecten voor een vaccin tegen het MERS-virus. De reden waarom CoroHope voor dit type vaccin kiest is niet enkel dat het goedkoper en sneller zou gaan, maar ook dat het veiliger zou zijn om te gebruiken.
CoroHope hoopt dat, als het erin slaagt een vaccin te maken, het op de steun van een netwerk van biohackers kan rekenen. Via dit netwerk zou het dan de vaccins verspreiden om iedereen de kans te geven aan self-experimenting te doen, zoals biohackers al in het verleden hebben gedaan.
Via dit netwerk van biohackers wil het de vaccins verspreiden om iedereen de kans te geven aan 'self-experimenting' te doen
Het is belangrijk te beseffen dat de kans dat dit project werkt uiterst klein is. Al in het crowdsourcing-document stelt CoroHope expliciet dat dit “geen geneesmiddel” is en waarschijnlijk ook geen “betrouwbaar vaccin” zal zijn. Ze roepen expliciet op het niet thuis te proberen. Zulke sterke disclaimers komen waarschijnlijk voort uit juridische overwegingen, om te voorkomen dat ze voor hun vaccin kunnen vervolgd worden indien er iets misloopt.
In het bovenstaande interview stelt de woordvoerder van CoroHope ook dat ze niet zozeer ieder individu een vaccin willen geven, maar de kans bieden aan zij die dat willen om zo’n vaccin te testen, aangezien het volgens hen nog lang gaat duren vooraleer een officieel vaccin op de markt zal komen. De bestaande, officiële procedures zijn er natuurlijk voor een reden en het is risicovol ze aan de kant te schuiven als te bureaucratisch of irrelevant.
Mirakeloplossingen
Er zijn dus een reeks technische vraagtekens te plaatsen bij een project als CoroHope. Is het wel veilig? Gaan ze wel zinvolle resultaten bereiken? Maar er speelt ook meer mee, aangezien dit soort projecten er misschien voor zorgen dat we niet de juiste lessen trekken uit de coronacrisis.
Zo is Winnie Poncelet, een van de stichters van ReaGent, een DIY-biologiegemeenschap in Gent, blij dat biohackers zich willen inzetten, maar waarschuwt dat ze te zeer op korte termijn focussen. “Hoewel ze kunnen bijdragen aan het verminderen van lijden, dreigen ze misschien al onze energie erdoor te jagen voor structurele veranderingen op lange termijn. We zouden ons ook moeten inzetten om de achterliggende oorzaken van de coronacrisis aan te pakken en het hele systeem minder fragiel te maken.”
Hoewel biohackers kunnen bijdragen aan het verminderen van lijden, dreigen ze misschien al onze energie erdoor te jagen voor structurele veranderingen op lange termijn Winnie Poncelet
De afgelopen weken was duidelijk hoe niet enkel virussen, maar ook liefdadigheid zich kan verspreiden. Naast lokale initiatieven waren er de voorbeelden van Alibaba dat België mondmaskers schonk en Bill Gates die een Leuvens laboratorium ondersteunt om geneesmiddelen tegen het coronavirus te testen. Maar als we zo veel op liefdadigheid, vrijwilligers en dus ook biohackers moeten steunen om aan deze crisis het hoofd te bieden, zegt dat misschien iets over hoe de bestaande instituten niet adequaat zijn uitgerust om dit soort problemen opvangen. Het coronavirus zal immers niet de enige of laatste pandemie zijn waar we mee zullen geconfronteerd worden. Pandemieën zijn een structureel probleem.
Een te grote focus op dit soort particuliere initiatieven draagt dus het risico in zich liefdadigheid als een substituut voor institutionele voorzieningen en solidariteit te zien. Het is onverantwoord bij elke crisissituatie op mirakeloplossingen te hopen. Nu zo veel mensen gedwongen zijn thuis te blijven door het coronavirus, is het misschien ook een kans om stil te staan bij hoe we onze maatschappij kunnen wapenen tegen toekomstige crisissen.
