Voor het eerst is er bewijs dat twee verschillende mensachtigen elkaar hebben ontmoet. Hun bewaarde voetafdrukken vertellen dat ze anderhalf miljoen jaar geleden op dezelfde dag op dezelfde plek zijn geweest.
Fotocredit: Kevin Hatala
Hoe vertel je een Belgenmop of een Hollandergrap die zich in de verre prehistorie afspeelt? Belgen en Nederlanders waren er anderhalf miljoen jaar geleden nog niet. Zelfs de moderne mens, Homo sapiens, was nog niet geboren. Wie er al wel waren: Homo erectus, onze directe voorouder, en Paranthropus boisei, een andere, uitgestorven mensachtige (of aapmens). Beide mensachtigen zouden zomaar samen in een prehistorische mop kunnen figuren, want uit een bijzondere vondst in Kenia blijkt dat ze elkaar moeten hebben gekend.
Aan de oever van het Turkanameer, in het noorden van het Afrikaanse land, hebben paleoantropologen immers voetafdrukken gevonden van zowel H. erectus als van P. boisei. Ze dateren van 1,5 miljoen jaar geleden, de tijd van het vroege pleistoceen (de periode van afwisselend ijstijden en warmere tussenperioden). Al die tijd zijn de afdrukken bewaard gebleven. Het bodemonderzoek wees bovendien uit dat de twee verschillende voetsporen (gevormd door de afdrukken) ongeveer op hetzelfde tijdstip zijn gemaakt. Er zouden hooguit enkel uren hebben gezeten tussen de passage van beide mensachtigen, die overigens uit verschillende richtingen kwamen en ook opliepen – de twee voetsporen kruisen elkaar bijna loodrecht. Als ze elkaar die dag anderhalf miljoen jaar geleden al niet waren tegengekomen, zal dat dus wellicht op een andere dag weleens zijn gebeurd. Zo vormt deze ontdekking het eerste echte bewijs dat verschillende mensachtigen elkaar in levenden lijve hebben ontmoet, en dat ze dus hun leefgebied deelden. Het onderzoek verscheen deze week in Science.
In tegenstelling tot botresten of (stenen) gereedschap vertellen voetsporen waar mensachtigen daadwerkelijk bij leven zijn geweest. Bovendien tonen ze hoe ze zich voortbewogen. Zowel H. erectus als P. boisei gingen al rechtop, al was dat ook al bekend uit onderzoek op teruggevonden fossiele skeletten. Hun voetafdrukken konden worden geïdentificeerd aan de hand van hun vorm.
Het was al bekend dat in de omgeving van het huidige Turkanameer (dat anderhalf miljoen jaar geleden nog niet bestond) verschillende mensachtigen hebben geleefd, waaronder H. erectus en P. boisei. Indirect is de ontdekking van de voetsporen hieraan te danken. Nadat er na een hevige regenbui fossiele resten op de plek bloot waren komen te liggen, groeven de paleoantropologen ze voorzichtig uit. Daarbij stuitten ze eerst op gigantische vogelpootafdrukken, daarna kwam de eerste voetafdruk tevoorschijn.
Terwijl uit H. erectus uiteindelijk de moderne mens voortkwam, stierf P. boisei rond ongeveer 1 miljoen jaar geleden uit. Het is misschien verleidelijk te denken dat het een met het ander te maken had. Maar gezien de verschillende voedingsgewoonten – P. boisei zou eerder een planteneter geweest zijn – zouden ze vermoedelijk prima een leefgebied kunnen hebben gedeeld. Al zullen ze wellicht niet hebben samengeleefd. Dat suggereren ook hun beider voetsporen: ze kruisten wel, maar liepen daarna niet samen.
Bron: Craig Feibel, Rutgers School of Arts and Sciences, VS in Science
