Facebook Like: een erfenis van de gladiatoren?

Duim naar boven of naar beneden: het opwaartse, bemoedigende handgebaar bij een puike prestatie en de minachting bij een falen lijkt via het Facebook-icoontje helemaal verankerd in deze tijd. Dat ‘duimen’ zou een erfenis van de gladiatorenspelen kunnen zijn.

De Franse schilder Jean-Léon Gérôme zette in 1872 een finale van een gladiatorenstrijd op doek. Pollice Verso toont Vestaalse maagden op de eretribune met een negatief duimgebaar naar de verliezer want ‘Pollice verso’ (duim naar onder) zou het doodsvonnis betekenen. De Hollywoodfilm Gladiator (letterlijk ‘de man met een zwaard’) uit 2000 inspireerde zich op dat 19de-eeuwse schilderij.

Maar rond dat draaien met duimen bestaat geen eensgezindheid. Oude, klassieke teksten hebben het over ‘verso pollice’, het omdraaien van een duim en dus mogelijk het strijken van een duim over de keel. Een nog actueel, morbide gebaar. In het oude Rome zou het publiek in de arena dan gescandeerd hebben: ‘Jugula!’ (keel hem) of ‘Missi! (spaar hem). Maar was een duim omhoog of omlaag in die massa mensen in een amfitheater wel te onderscheiden?

Dat de meute opgehitste toeschouwers wel een beslissende rol in het spektakel had, staat buiten kijf. Het publiek en de organisator bepaalden leven of dood van de overwonnen zwaardvechter, al naargelang hij zich in hun ogen dapper had verweerd. Waarschijnlijk zwaaiden ze dan met witte (zak)doeken als ze het leven van een verliezer gespaard wilden zien.

Vrouwen met zwaarden

In Eos Memo, nummer 14, het nummer dat nog tot half september 2015 in de winkel ligt, serveren we onder andere een uitgebreid artikel over gladiatoren. We focussen op de vrouwelijke vechters, want die waren er ook.