Historische figuren in het nieuws: Leo Baekeland

150 jaar geleden werd in Gent Leo Bakeland geboren, de eigenzinnige chemicus die zijn naam zou geven aan een uitvinding die hem schatrijk zou maken en die het aanzicht van de wereld zou veranderen: bakeliet.

'Werk, werk, werk, ik heb sedert verleden zomer mijn laboratorium niet verlaten, heb eene belangrijke ontdekking, reeds zeven patenten - er is geen groter geluk dan hard sucessfull werk. Ik geloof dat mij dit veel geld zal binnenbrengen maar dat is nevenzaak…' De ontdekking waarover Leo Baekeland het heeft in een brief aan zijn Gentse vriend en studiegenoot Eduard Remouchamps, is bakeliet.

Leo Baekeland (Gent 1863 - New York 1944) emigreerde kort na zijn doctoraalstudie scheikunde aan de Universiteit Gent met zijn vrouw Céline en twee kinderen naar de Verenigde Staten. Van een eenvoudige schuur in Snug Rock maakte hij zijn persoonlijk laboratorium. Daar zou hij in 1907 de stof bakeliet ontdekken, waarmee het tijdperk van het plastic werd ingeluid.

Baekelands eerste commerciële succes was echter niet de uitvinding van bakeliet, maar van Velox. Dit verbeterde fotopapier zorgde ervoor dat fotografen niet langer zonlicht nodig hadden om hun plaatjes te ontwikkelen, ze konden dat dankzij Baekeland ook doen met kunstlicht. George Eastman, mede-oprichter van Kodak, kocht het patent op Velox voor een slordige 1 miljoen dollar.

Baekeland was al rijk toen hij zijn grootste uitvinding nog moest doen. Toen in het begin van vorige eeuw de elektrische revolutie goed en wel aanbrak, was er een enorme vraag naar schellak. Dit gelatine-achtige product dat aangemaakt werd op basis van uitscheidingen van insecten, diende jarenlang als isolator voor de eerste elektrische apparaten.

Wetenschappers waren echter naarstig op zoek naar een nieuw, synthetisch materiaal om aan de enorme vraag te voldoen. Al in 1872 onderzocht de Duitse scheikundige Adolf von Baeyer het residu dat overbleef na een reactie tussen fenol en formaldehyde. De Duitser was echter meer geïnteresseerd in het vinden van nieuwe kleurstoffen, en niet in de elektrische eigenschappen van stoffen. Het was dit residu dat Baekeland later zou transformeren tot de nieuwe stof ‘bakeliet’, een hard, doorzichtig materiaal dat in alle vormen kon worden gegoten.

Kortom, Baekeland had voor het eerst honderd procent kunstmatig plastic gemaakt. Hij stichtte in 1910 de General Bakelite Company, en wist een wereldimperium uit te bouwen. Bakeliet werd overal in gebruikt: van de behuizing van radio’s en telefoons tot sigaarhouders, parelsnoeren en wc-brillen. In 1979 stak de wereldproductie van plastic die van staal voorbij. Daardoor werd plastic hét symbool van de vooruitgang in de 20ste eeuw.

Meer info over Leo Baekeland op de website van het Museum voor de geschiedenis van de wetenschappen in Gent.