De familie van de mensachtigen is een nieuwe tak rijker. In Turkije zijn zo’n negen miljoen jaar oude fossiele restanten van een nog onbekende apensoort gevonden. Dat zet de gangbare opvatting dat de voorouders van de Afrikaanse apen, en dus van de mens, uit Afrika kwamen op losse schroeven.
Beeld: Fossielen van de Anadoluvius turkae, een fossiele aap van 8,7 miljoen jaar oud gevonden in Turkije.
De Anadoluvius turkae, zo heet de pas beschreven soort. De fossiele aap leefde zo'n 8,7 miljoen geleden in open, droge bossen in het huidige Turkije, was ongeveer zo groot als een mannelijke chimpansee en spendeerde waarschijnlijk het merendeel van de tijd op de grond. 'Dat vermoeden we op basis van de kaak en de tanden die we gevonden hebben,' vertelt professor Ayla Sevim Erol van de Ankara University, die samen met een internationaal team de opgravingen op de site in Çorakyerler leidt. 'De krachtige kaak en het dikke glazuur op de tanden wijzen erop dat hij voornamelijk hard voedsel zoals wortels at. Ook de resten van andere dieren zoals antilopes uit dezelfde periode zijn typisch voor dit soort habitat.'
In 2000 werd in Çorakyerler een gehemelte gevonden dat veel weg had van de eerder beschreven Ouranopithecus, een fossiele aap waarvan er al eerder resten waren opgedoken in Griekenland en Bulgarije. Latere vondsten van een tand en een meer complete schedel lieten echter een apart profiel zien, voldoende verschillend om van een nieuwe soort te spreken.
Van Europa naar Afrika
'De Anadoluvius vormt samen met andere fossiele apen gevonden in Griekenland (Ouranopithecus) en Bulgarije (Graecopithecus) een groep vroege mensachtigen die zich in Europa ontwikkelde, om zich vervolgens over Afrika te verspreiden,' vertelt Sevim Erol. 'We vermoeden dat ze zich tot zo'n vijf miljoen jaar geleden in Europa en het oostelijke deel van de Middellandse Zee hebben opgehouden, en pas daarna naar Afrika migreerden. Waarschijnlijk was die migratie het gevolg van veranderende klimatologische en ecologische omstandigheden.'
Het idee dat de voorouders van de latere Afrikaanse apen en van de mens uit Europa en het oostelijke Middellandse Zeegebied kwamen, gaat in tegen de gangbare opvatting dat die wortels in Afrika zelf liggen. De theorie van een Europese en mediterrane oorsprong vindt steun in het feit dat de voorouders van veel andere dieren die nu tot de typische Afrikaanse fauna behoren zoals leeuwen, zebra's en verschillende antilopen ook in die regio werden aangetroffen. Onder invloed van een veranderd klimaat verspreidden ze zich pas later over Afrika.
'De dieren die vandaag de Afrikaanse savanne bevolken, zoals giraffen, zebra's of neushoorns, hebben hun oorsprong in het oostelijke deel van het Middellandse Zeegebied, vanwaaruit ze zich later over Afrika verspreid hebben. Het is dus erg aannemelijk dat hetzelfde geldt voor de Afrikaanse apen,' aldus Sevim Ero.
Ook fossiele vondsten ondersteunen de theorie dat de voorouders van deze mensachtigen oorspronkelijk uit Europa en het oosten van het Middellandse Zeegebied kwamen. We vinden geen fossielen van die apen in Afrika ouder dan zeven miljoen jaar, terwijl die er wel zijn in Europa en de oostelijke Middellandse Zee. Pas na dat punt duiken ze op in Afrika, wat opnieuw wijst in de richting van een Europese oorsprong.'
