Al eeuwenlang fascineren Egyptische mummies wetenschappers en het grote publiek. Maar hoe ruiken ze eigenlijk? Een nieuwe studie onderzocht de geur in verschillende sarcofagen. Onderzoekers spreken van ‘een verrassend aangename geur’.
Beeld: Abdelrazek Elnaggar
Een team van Europese onderzoekers analyseerde, in samenwerking met collega’s van het Egyptisch Museum in Caïro, de geuren van negen gemummificeerde lichamen. De onderzochte mummies komen uit de periode van het Nieuw Rijk tot aan de Romeinse periode, wat wil zeggen dat de lichamen gebalsemd zijn tussen 1500 v. Chr. en 500 na Chr. Het onderzoek stelde een houtige, kruidige en zoete geur vast, die meer kan vertellen over zowel de technische als de sociaal-culturele kant van mummificatie.
Elektronische neus
Een kunstmatig reukorgaan, uitgerust met sensoren en algoritmes, hielp bij de analyse van geurmoleculen die uit de sarcofaag kwamen. Die ‘elektronische neus’ combineert gaschromatografie en massaspectrometrie, technologieën om de geurmoleculen van elkaar te scheiden en vervolgens te categoriseren. Naast dit technologisch snufje werd er ook een panel van snuffelaars ingezet: menselijke geurexperts die de geur omschreven op basis van kwaliteit, intensiteit en aangenaamheid. En opmerkelijk: de meeste onderzoekers beschreven de geur als aangenaam!
Met die combinatie van methodes konden de onderzoekers een onderscheid maken tussen geuren afkomstig van de originele balsemstoffen, later toegevoegde conserveringsmiddelen en de natuurlijke afbraakstoffen geproduceerd door bacteriën en schimmels.
Statussymbool en herbeleving
De houtige, kruidige en zoete geuren komen waarschijnlijk voort uit het gebruik van coniferenharsen zoals ceder, den en jeneverbes en uit geurige stoffen als mirre en wierook. Die stoffen hielpen niet alleen om het lichaam te behouden, maar hadden ook een symbolische betekenis. Aangename geuren werden geassocieerd met goddelijkheid en zuiverheid, terwijl vieze geuren vaak duidden op verval en verderf. De geur wees ook op de sociale klasse van een overledene: rijkere Egyptenaren gebruikten duurdere geurstoffen die hun hogere sociale status toonden, terwijl de geur van armere mensen eenvoudiger was.
Het onderzoeksteam werkt verder aan een reconstructie van de gevonden geurprofielen, die kunnen dienen als geurinstallaties in musea. Met zo’n zintuigelijke ervaring kunnen bezoekers van musea het verleden niet alleen zien, maar ook zelf ruiken.
