Ruimtearcheologen trekken aan alarmbel

Een groep onderzoekers wil dat Unesco ook ruimtevaarterfgoed beschermt.

In 1967 nam de Unesco de Werelderfgoedconventie aan om cultureel en natuurlijk werelderfgoed te beschermen. Een groep onderzoekers ijvert al geruime tijd om de conventie te verruimen naar erfgoed uit de ruimtevaart, dat zich grotendeels buiten de aarde bevindt. Het gaat concreet om de landingsites van de Apollomissies naar de maan, ruimtetuigen op aarde en in de ruimte, en ruimte-afval.
 

De tijd begint te dringen, stelde antropologe Beth O’Leary van de Universiteit van New Mexico onlangs op een congres van Amerikaanse archeologen. Ze staat aan het hoofd van een initiatief van NASA om de site van de eerste Apollo-maanlanding in 1969 te laten erkennen als nationaal monument. De voorwerpen die daar werden achtergelaten door de Apollo-astronauten, zijn nog steeds eigendom van de Amerikaanse staat. Maar in het Outer Space Treaty, dat werd afgesloten in 1967, werd bepaald dat landen geen territoriale rechten mogen uitoefenen op de maan of andere ruimtelichamen. Er moet dus een wettelijke manier gevonden worden om erfgoed te beschermen in een gebied dat door geen enkel land geclaimd mag worden. Er zijn in elk geval precedenten, zoals de bescherming van basiskampen op Antarctica. Het Amerikaanse Congres staat echter huiverig tegenover het initiatief omdat het geïnterpreteerd kan worden als een territoriale claim op de maan vanwege de VS.
 

Ruimte-afval

Dichter bij de aarde zweeft ook nog heel wat interessant materiaal rond. Duizenden afgeschreven satellieten, raketonderdelen en ander ruimte-afval draaien baantjes om de aarde. De tuigen zijn historisch waardevol: ze zijn de stille getuigen van de eerste pogingen van de mens om de ruimte te koloniseren. Ruimteafval zal de komende decennia wel steeds meer botsingen veroorzaken, voorspelt een recente studie.
 

Ook interplanetaire ruimtesondes zoals de Pioneer 10 en 11 en Voyagers worden archeologische artefacten zodra ze niet meer reageren op signalen van de aarde en dus hun oorspronkelijke functie niet meer vervullen. (aa)