Twijfel is er om te koesteren

‘Pseudowetenschap herken je aan ‘experts’ die geen twijfel kennen. Echte wetenschap twijfelt.’ Dat zegt de Britse wetenschapsjournalist Michael Blastland in een van de gesprekken die de schrijver en essayist Bas Heijne voor zijn nieuwe boek voerde met zeventien internationale denkers en wetenschappers.

Zoals de titel al doet vermoeden, gaan al die conversaties over het (on)geloof in de waarheid en het onbehagen in de samenleving dat daarmee gepaard gaat. De invulling van de gesprekken is wel heel uiteenlopend: toenemende woede en frustratie, structureel racisme, teleurstelling in de politiek en wantrouwen jegens wetenschappers.

Dat wantrouwen komt niet enkel vanuit de samenleving. Ook de wetenschap als instituut kampt met problemen. Volgens Blastland en wetenschapshistoricus Lorraine Daston moeten wetenschappers en hun instituties het ‘niet-weten’ meer koesteren en erkennen. Helaas wordt die erkenning belemmerd door publicatiedruk en de drang om tot grote ontdekkingen en openbaringen te komen. Bovendien misbruiken antivaxers en klimaatontkenners twijfel en onzekerheid om het geloof in de wetenschap verder uit te hollen, wat weer tot gevolg heeft dat wetenschappers nog stelliger gaan communiceren over hun resultaten. Zekerheden worden in twijfel getrokken, waardoor we bang zijn onze grip op de wereld te verliezen. Samen met zijn gesprekspartners reconstrueert Heijne hoe het zover gekomen is, waarbij er hier en daar nieuwe zekerheden en oplossingen komen bovendrijven. Hier is een bundel vol interviews die tot denken aanzetten. En tot twijfelen, natuurlijk. Historicus Ivan Jablonka, één van de sprekers, stelt de verwarde lezer gerust: ‘De waarheid bestaat. Ze is geen constructie.’