Zijn we minder bloeddorstig dan vroeger?

In absolute aantallen sterven er vandaag meer mensen in oorlogen dan vroeger. Logisch: maakten we elkaar destijds nog van kant met bijlen, speren of zwaarden, vandaag hanteren we grovere middelen. Toch concluderen veel wetenschappers dat we momenteel leven in ‘de meest vreedzame periode in het bestaan van de mensheid’. De huidige oorlogsslachtoffers vormen immers een kleiner percentage van de totale populatie, dan de gesneuvelden van vroeger.

Mensenoorlog versus chimpansee-oorlog

Staten die de politieke macht centraliseren in een bureaucratische regering, lopen minder risico om een groot aandeel van hun bevolking te verliezen tijdens een oorlog dan kleine gemeenschappen, zoals jager-verzamelaars. Komt dat doordat de eerste minder bloeddorstig zijn? Nee, menen de Amerikaanse antropologen Dean Falk en Charles Hindebolt. Dat komt door het verdunningseffect: hoe groter de groep is, des te kleiner wordt de kans dat je zelf getroffen wordt. ‘Mensen in kleinere gemeenschappen zijn kwetsbaarder, niet gewelddadiger’,  schrijven ze.

In hun studie, die deze maand gepubliceerd werd, vergeleken Falk en Hindebolt de populatiegrootte met het aantal oorlogsdoden bij verschillende conflicten. Ze analyseerden de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, stammenoorlogen en gevechten tussen naburige groepen chimpansees. Bij zowel mensen als chimpansees zagen ze dat het aandeel oorlogsslachtoffers afnam naarmate de gemeenschap groter werd. Ze besloten ook dat mensen beduidend gewelddadiger zijn dan chimpansees.

Voer handel, geen oorlog

Psycholoog Steven Pinker gelooft wel dat de mens minder gewelddadig wordt. In 2011 publiceerde hij het boek The Better Angels of our Natures, waarin hij schrijft dat staten het geweld terugschroeven omdat ze handelsnetwerken vormen en vetes onderdrukken. Hij is het niet eens met Falk en Hindebolt. ‘Voor verschillende landen die deelnamen aan de Wereldoorlogen, hangt de populatiegrootte helemaal niet samen met het aantal doden. Bijvoorbeeld omdat ze zich ver van het front bevonden’, meldt hij aan ScienceNews.

Politiek wetenschapper Azar Gat is het daarmee eens. ‘In jonge staten neemt het aantal moorden en bloedvergieten af doordat de regering wetten oplegt. Oorlogen worden vaak ver weg uitgevochten, door een leger dat slechts een klein aandeel van de bevolking vertegenwoordigt. De laatste tweehonderd jaar verminderde het aantal oorlogen tussen geïndustrialiseerde landen, dankzij vreedzame economische competitie.’